Schaarste in de MGZ noopt tot fundamentele keuzes

aug 14, 2024 | Eerste lijn, Langdurige zorg, Nieuws | 0 Reacties

Print Friendly, PDF & Email

Door Robert Mouton en Guus Schrijvers, redacteuren van deze Nieuwsbrief, in gesprek met Jacqueline de Groot (Verenso) en Annelies Goorts (NVAVG). 

Inleiding 

De medisch generalistische zorg (MGZ) is de zorg die in samenspel verleend wordt door huisartsen, Specialisten Ouderengeneeskunde (SO’ s) en artsen verstandelijk gehandicapten (arts VG). Deze omschrijving ontlenen wij aan een NZA-rapport. In het algeheel staat de (levering) van MGZ onder druk. Zowel voor mensen die 24/7 zorg nodig hebben, als mensen met reeds een WLZ-indicatie maar nog geen 24/7 zorg ontvangen danwel voor anderen die aangewezen zijn op de zorg van een specialist ouderengeneeskunde of arts VG.  

In 2023 brachten Vilans en de Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR) een inventariserend rapport uit over knelpunten in de MGZ. Onder de 31 zorgkantoorregio’s is met behulp van gesprekken met inkopers, penvoerders van regionale projecten en bestuurders uit de desbetreffende zorgorganisaties door de onderzoekers geïnventariseerd wat de belangrijkste knelpunten en oplossingsrichtingen zijn. Lopende projecten worden financieel gefaciliteerd vanuit diverse subsidies. 

De tweekoppige redactie van de Nieuwsbrief Zorg en Innovatie sprak in een viergesprek over de knelpunten in de samenwerking en uitvoering binnen de MGZ in juni met Jacqueline de Groot (SO), voorzitter van Verenso (vereniging van specialisten ouderengeneeskunde) en met Annelies Goorts (arts VG), bestuurslid van de NVAVG (Nederlandse Vereniging Artsen Verstandelijk Gehandicapten). In dit artikel wordt dit gesprek weergegeven in de vorm van een beknopt verslag. 

Capaciteits- en formatieproblemen 

In de afgelopen jaren zijn er in de regio’s initiatieven genomen om formatieproblemen aan te pakken door professionals onderling, door meer de samenwerking op te zoeken in de regio en zorg anders te organiseren. Er vindt tegelijkertijd ook meer bewustwording onder raden van bestuur plaats dat de zorg om een andere organisatie vraagt. Organisaties en professionals trekken daarbij niet altijd gelijk op, terwijl een gelijk tempo wel nodig is. Een versterkende werking tussen bestuurder en professional hierin is helpend. We focussen in dit gesprek dan ook verder op wat de professional voor boodschap heeft (zowel op micro-, meso- als macroniveau). 

Opleiding 

Het aantal opleidingsplaatsen voor arts VG en specialist ouderengeneeskunde is weliswaar uitgebreid, maar deze plaatsen moeten ook nog bezet worden. Hiertoe zal in het basiscurriculum van de artsenopleiding veel meer aandacht aan de medische beroepen buiten het ziekenhuis moeten worden geschonken. Ook de randvoorwaarden waaronder gewerkt wordt (zoals passende bekostiging, samenwerking, diensten en taakherschikking) dienen onder de aandacht te komen. De aantrekkelijkheid van het werken als arts VG of specialist ouderengeneeskunde is niet het probleem: het is onbekendheid met het vak, en onbekend maakt onbemind. Kort gezegd, de geneeskunde opleiding schiet in deze tekort. Dit heeft de aandacht van de NFU, de KNMG en de opleidingscoördinatoren, maar verandering hierin is uiterst traag, onder andere omdat curricula vastliggen voor een aantal jaren. Het effect van de nodige investeringen zal dus nog even op zich laten wachten.  

Bekostiging 

De bekostiging van de MGZ loopt via verschillende zorgwetten. Bekostiging van de zorg is vaak complex. Voorbeeld hiervan is wanneer iemand met dementie langer thuis verblijft, maar er wel al een WLZ-indicatie voor diegene is afgegeven, de begeleiding en zorg die vanuit de Wmo en de Zvw was geregeld komt te vervallen.  

Daarnaast dient er ook een vorm van bekostiging te zijn voor het nemen van de regierol van de specialist ouderengeneeskunde. Verder is bekostiging van het multidisciplinair overleg (MDO) en intercollegiaal overleg met betrokken behandelaren essentieel om passende zorg te kunnen bieden vanuit de specialist ouderengeneeskunde en de arts VG. Hier lijkt gelukkig wat beweging in te komen. Het is wenselijk om te kijken naar passende bekostiging van bijvoorbeeld digitalisering binnen de eerstelijns zorg zoals meekijkconsulten met de huisarts of intercollegiaal overleg zonder dat de zorg door de specialist ouderengeneeskunde of arts VG gedeeltelijk overgenomen wordt 

Toegankelijkheid 

Plaatsing binnen een zorgorganisatie van ouderen vanuit de eerste lijn of de thuissituatie wordt steeds moeilijker. Ook plaatsing van cliënten met een verstandelijke beperking en bijvoorbeeld gedrag vanuit een thuissituatie is steeds moeilijker. Daarbij zijn er wel grote verschillen per regio. Beleid rond de ELV (eerste lijns verblijf) verschilt ook sterk regionaal. Door uitstroom (pensioen) ontstaan ook formatieproblemen (zie boven) waardoor de z.g. outreaching zorg vanuit de poliklinieken in de knel komt (bij VG). Gevolg: patiëntenstops vanuit poliklinieken en toename van wachtlijsten. Er zijn rond crisiszorg wel initiatieven, maar beter is om dit te voorkomen door vroegtijdige inzet van specialisten ouderengeneeskunde en artsen VG in de thuissituatie. Overigens is het nog lastig om daarbij over domeinen en schotten heen te organiseren.  

Regiovisies en de beroepsgroepen 

Het Integraal Zorgakkoord (IZA) en de regiobeelden respectievelijk de regiovisies spelen een cruciale rol in de verdere samenwerking van zorgpartijen in de regio. Er is natuurlijk informatieoverdracht, maar voor het slagen van de regionale samenwerking is het belangrijk dat beide beroepsgroepen een plek hebben aan de regionale tafel. Het beeld van strakke regiovisies is bovendien niet juist, de regio’s zijn nog niet georganiseerd en het aanhaken van de professionals begint langzaam vorm te krijgen op kleine schaal. Tot slot wordt in het gesprek gesteld dat de indruk is dat er juist binnen regio’s initiatieven worden ontplooid, maar dat er nog onvoldoende regio overstijgend plaatsvindt.  

Sturing en (averechtse) effecten 

In zijn algemeenheid wordt tegenwoordig veel meer aangestuurd op zelfzorg en langer zelfstandig wonen. De medische zorg wordt er nauwelijks door beïnvloed en taken worden binnen de MGZ elders belegd. Langer zelfstandig wonen met complexe zorgvragen zorgt ervoor dat de Specialist Ouderengeneeskunde en arts VG meer in de thuissituatie en in de eerste lijn zullen gaan doen. Dit vergt ook een passende organisatie van levering van deze zorg en de mogelijkheid tot multidisciplinaire inzet van behandelaren met ondersteuning vanuit begeleiding. Het verblijf wordt dus niet meer verzorgd, maar de medische zorg moet gewoon – en versnipperd – doorgaan. Overall kon deze beweging dus wel eens inefficiënt blijken te zijn. Tegelijk noopt de schaarste tot het beantwoorden van de vraag: welke zorg willen wij onze ouderen/kwetsbaren in onze samenleving bieden? Wat hebben we daar voor over? Wat doen we daarin zelf? Dit is echter een maatschappelijk vraagstuk dat beroepsgroepen niet alleen kunnen beantwoorden. 

Kortom 

Er is behoefte aan een veel bredere discussie die uitstijgt boven wat dokters kunnen doen. Dokters staan meestal in de hulpverleningsmodus: zij helpen, passen zich aan, gaan samenwerken, willen efficiënter werken, maar kunnen op hun professionaliteit niet inleveren. Dit neemt niet weg dat zij ook kritisch moeten kijken of alles wat ze doen wel nodig is en ook zij zullen (net als andere zorgprofessionals) keuzes moeten maken. Uiteindelijk zal de toenemende disbalans tussen zorgvraag en zorgaanbod alleen met behulp van het maatschappelijk debat en gezamenlijke inspanningen beantwoord kunnen worden. De beroepsgroepen die betrokken zijn bij het leveren van de MGZ zullen zich aan de professionele normen blijven houden en gaan uiteraard graag het gesprek aan om gezamenlijk te kijken naar andere inrichting en organisatie van de MGZ. 

Meer informatie over recente ontwikkelingen in de beroepen Specialisten Ouderengeneeskunde (SO’s) en artsen verstandelijk gehandicapten (arts VG):  

  • NZA (2020, Medisch-generalistische zorg voor Wlz-patiënten 

Zoektermen voor internet

Robert Mouton, Guus Schrijvers, Jaqueline de Groot, Annelies Goorts, ouderengeneeskunde, arts verstandelijk gehandicapten, medisch generalistische zorg, opleiding, langdurige zorg, eerste lijn

Reactie verzenden

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *