Door Benjamin Salampessy, die hieronder zijn dissertatie samenvat.
Titel van het proefschrift: The choice of health provider from the patient perspective
Inleiding
In de afgelopen jaren worden zorgconsumenten (patiënten) in toenemende mate gestimuleerd om een actieve rol aan te nemen in het keuzeproces voor zorgaanbieders (hierna: patiëntenkeuze). De veronderstelling is dat patiëntenkeuze de concurrentie tussen zorgaanbieders vergroot omdat patiënten met hun voeten stemmen. Actief betrokken patiënten kiezen selectief zorgaanbieders aan de hand van prijs- en kwaliteitsinformatie. Dit betekent dat patiënten zorgaanbieders onderling vergelijken: zij kiezen daarna de zorgaanbieder die het beste voldoet aan hun preferenties. Patiëntenkeuze heeft daarmee een instrumentele functie: de verwachting is hierbij dat patiëntenkeuze de efficiëntie van zorg verhoogt en de kwaliteit van zorg verbetert. De zorg wordt daardoor responsiever, omdat zorgaanbieders gemotiveerder zijn om in te spelen op de behoeften van patiënten. Daarnaast heeft patiëntenkeuze tevens een intrinsieke functie: het geeft patiënten meer regie over hun zorg en erkent daarmee hun autonomie.
Dit proefschrift beantwoordt onderzoeksvragen die betrekking hebben op diverse aspecten van patiëntenkeuze. Hierbij is het Nederlandse zorgsysteem gebruikt als studiecontext en zijn verschillende onderzoeksmethoden ingezet. Op verzoek van de redactie blijft een beschrijving van de onderzoeksmethoden hieronder achterwege. Die staan wel uitgebreid in het proefschrift.
Niet de eigen preferenties zijn doorslaggevend, maar nabijheid van ziekenhuis
In hoeverre bepalen preferenties van patiënten hun keuze voor een ziekenhuis? Het eerste deel van het proefschrift beantwoordt deze vraag. Op basis van discrete keuze-experimenten (een kwantitatieve methodiek om preferenties van respondenten te meten) en zorgdeclaratiedata onderzochten mijn collega’s en ik in welke mate de ziekenhuiskeuze in de praktijk overeenkwam met de door patiënten aangegeven voorkeurskeuze. Vergelijkbaar met de relevante literatuur toonden onze resultaten aan dat patiënten kwaliteitsinformatie belangrijk vonden, maar dat deze een ondergeschikte rol speelde bij de keuze van een ziekenhuis. Doorgaans kozen de patiënten voor het dichtstbijzijnde ziekenhuis. Bovendien impliceerden onze resultaten dat, in lijn met bevindingen van eerdere studies, huisartsen een belangrijke rol speelden bij de keuze voor een ziekenhuis. Op basis van onze onderzoeksresultaten concluderen we dat andere factoren een rol spelen op het moment van verwijzen, waardoor de preferenties van patiënten onvoldoende gewicht krijgen in de uiteindelijke ziekenhuiskeuze. Om het doel van de patiëntenkeuze te bereiken zijn er extra inspanningen nodig die patiënten stimuleren een actieve rol aan te nemen in hun keuze voor een zorgaanbieder. Mits patiënten bereid zijn actief betrokken te worden, zouden patiënten meer tijd moeten krijgen tijdens het consult om mogelijke opties te bespreken met hun verwijzend arts. Idealiter wordt er dan gebruik gemaakt van (geïndividualiseerde) keuzehulpen. Toekomstig onderzoek moet uitwijzen of het gebruik van dergelijke keuzehulpen er daadwerkelijk toe leidt dat patiënten een actieve rol aan nemen in het keuzeproces voor een zorgaanbieder.
Meer transparantie in eigen bijdragen bevordert opvolging zorg door patiënt
Het tweede deel van dit proefschrift is gericht op het prijsaspect van zorg, in het bijzonder, de eigen betalingen. Met behulp van discrete keuze experimenten onderzochten we de invloed van het ontwerp van de eigen betalingen op de beslissing van patiënten om voorgeschreven zorg op te volgen. Onze analyses toonden aan dat eigen betalingen die minder complex waren ontworpen de opvolging van voorgeschreven zorg door patiënten stimuleerden. Verder bleek dat patiënten slechts beperkt op de hoogte waren van de prijs van de zorg. Onze onderzoeksresultaten benadrukken de noodzaak voor meer transparantie in de prijs van zorg. Daarnaast impliceren onze resultaten ook dat zorgvuldig ontworpen eigen betalingen kunnen bijdragen aan het verminderen van de negatieve effecten op de gezondheid van bepaalde patiëntgroepen.
Eigen bijdragen moeten rekening houden met alle kosten voor zorg die de patiënt al betaalt
In een mixed-methods studie – een studiedesign waarin zowel kwalitatieve als kwantitatieve onderzoeksmethoden worden ingezet – onderzochten we het belang van patiëntkenmerken in de beslissing om af te zien van zorg vanwege de vereiste eigen betalingen. De resultaten impliceren dat het uitsluitend aanpassen van eigen betalingen aan inkomensniveaus niet voldoende zal zijn om de negatieve effecten van eigen betalingen tegen te gaan. Dit benadrukt de noodzaak om een breder perspectief te hanteren in het ontwerp van eigen betalingen waarin rekening wordt gehouden met alle kosten die een patiënt op een bepaald moment.
Openbare structuur- en procesinformatie hangen niet samen met uitkomstinformatie
Het derde deel van dit proefschrift richt zich op openbare kwaliteitsinformatie of het gebruik daarvan. De hoofdresultaten van de discrete keuze experimenten impliceren dat, onder de juiste omstandigheden, de keuze van een patiënt voor een zorgaanbieder beïnvloed kan worden door kwaliteitsinformatie. Het geobserveerde verschil in responsiviteit van patiënten benadrukt de noodzaak om de gepresenteerde informatie aan te passen aan de specifieke behoeften van patiënten, zodat alle patiënten in staat zijn om kwaliteitsinformatie effectief te gebruiken in het keuzeproces voor een zorgaanbieder.
In een longitudinale analyse van scores op kwaliteitsindicatoren hebben we onderzocht in hoeverre openbare structuur- en procesindicatoren correleren met uitkomstindicatoren. We gebruikten openbaar beschikbare kwaliteitsgegevens gerapporteerd voor de jaren 2011 tot en met 2018. We konden geen systematische associatie waarnemen voor elk van de uitgevoerde modellen, noch in vergelijkingen tussen ziekenhuizen, noch in vergelijkingen binnen ziekenhuizen.
Kortom
De conclusies beschreven in dit proefschrift geven aan dat, zelfs als patiënten daadwerkelijk bereid zijn om actief betrokken te zijn, zij vaak informatie missen over de prijs en kwaliteit van zorg om zorgaanbieders goedgeïnformeerd en effectief te kiezen. Gegeven de huidige praktijk concluderen we dat de onderliggende aanname van patiëntenkeuze – i.e. patiënten selecteren hun zorgaanbieders op basis van informatie over de prijs en kwaliteit van zorg en in overeenstemming met hun preferenties – waarschijnlijk niet waar zal zijn in de werkelijkheid. Deze overall conclusie geeft de status van “werk-in-uitvoering” aan voor het huidige beleid met betrekking tot patiëntenkeuze en benadrukt de noodzaak van extra inspanningen om het doel van patiëntenkeuze te bereiken.
Dit proefschrift geeft geen definitief antwoord op de vraag of het doel van patiëntenkeuze behaald kan worden door patiënten aan te moedigen een actieve rol aan te nemen. Een alternatieve benadering is om de extra inspanningen te richten op het faciliteren van de verwijzende artsen omdat zij vaak zorgaanbieders kiezen namens hun patiënt. Naar verwachting zal deze alternatieve benadering om meerdere redenen het meest succesvol zijn.
Over de auteur
Benjamin Salampessy (1986) promoveerde in 2023 en heeft eerder gewerkt in ziekenhuizen als specialistisch radiodiagnostisch laborant en adviseur diagnose behandel combinatie (dbc), op een universiteit als docent gezondheidseconomie en bij de overheid als adviseur bij het landelijk programma Uitkomstgerichte Zorg. Momenteel is Benjamin werkzaam als adviseur risicoverevening bij Zorginstituut Nederland. Hij is bereikbaar via benjaminsalampessy@gmail.com.
Zoektermen op internet:
Benjamin Salampessy, patiëntenkeuze, preferenties, kwaliteit van zorg, eigen betaling, dissertatie, eerstelijn, patiëntaspecten