Door Wietse de Vries, Programmadirecteur Transitie bij Samen.
In Warmenhuizen is het leven mooi. Het Noord-Hollandse dorp ligt rustig tussen de weilanden, de ruim zesduizend inwoners groeten elkaar (meestal) en er is een bloeiend verenigingsleven. Een goede plek om er een spreekwoordelijk hek omheen te zetten en daarbinnen, vrij en los van regels, samen te werken aan een gezonde, zorgzame en duurzame gemeenschap. Zo werd Warmenhuizen een Living Lab, volgens het initiatief van Actiz.
Van vraagsturing via Blue Zones naar Mooi Leven in Warmenhuizen
In Living Lab werd begonnen met de vraag ‘Hoe krijgen we het werk in de zorg verricht?’: om tot oplossingen te komen voor vraagstukken rondom personeelstekorten in de zorg en uitdagingen ten gevolge van de vergrijzing. We hebben de focus echter al snel verlegd en samen met inwoners, verenigingen en professionele organisaties is gesproken over de volgende vragen: Wat wilt u als u later oud bent? Hoe wilt u oud worden in Warmenhuizen? Wat vindt u daarin belangrijk? Wat kunnen wij als dorpsgenoten voor elkaar betekenen? Oplossingen komen namelijk niet alleen vanuit de sector: we hebben ook anderen nodig om de zorg toekomstbestendig te maken. De zorg is immers van ons allemaal.
Daarom staan sinds enkele jaren de inwoners van Warmenhuizen centraal in hun wensen en ideeën voor een vitale oude dag in een betrokken samenleving. Zij krijgen daarin ondersteuning van de Dorpsraad, zorgorganisaties als Samen, huisartsen, de basisschool, Sportservice, welzijnsorganisaties, bedrijven en verenigingen. Het doel van deze brede samenwerking is de verbinding in het dorp te versterken, het bewustzijn te vergroten over gezondheid, samen leven en samen zorgen en bij te dragen aan zelf- en samenredzaamheid. Inspiratie hiervoor vormen de Blue Zones, plekken op de wereld waar mensen oud worden in goede gezondheid.
Lukt het om van Warmenhuizen ook een Blue Zone te maken? Na vijf jaar is het tijd om de balans op te maken en vooral vooruit te kijken. Het experiment is het ‘laboratorium’ ontstegen en is uitgegroeid tot een heuse beweging: Mooi Leven in Warmenhuizen. We kunnen inmiddels allang niet meer spreken van een experiment omdat we zien dat Mooi Leven in Warmenhuizen zich heeft ontwikkeld tot een beweging van en voor de gemeenschap, met betrokkenheid van inwoners en vele lokale partijen. Wat overigens niet wil zeggen dat het niet nog altijd pionieren en experimenteren is. In de afgelopen jaren hebben we ook al veel geleerd en de leeropbrengsten delen we onderstaand graag met jullie.
Hoe laat je een zorgzame gemeenschap groeien?
1. Kies een aansprekende naam
Living Lab hebben we veranderd in Mooi Leven in Warmenhuizen. Van Engels naar Nederlands, van een klinische term naar een alledaags en toch prikkelend begrip, waarbij iedereen zich iets kan voorstellen. Een mooi leven is een goed leven met eigen regie in een omgeving waar we omkijken naar elkaar en in goede gezondheid oud(er) kunnen worden. Aan Mooi Leven wil je toch bijdragen? Toch is Living Lab niet zomaar aan de kant geschoven en raden we iedereen aan een ‘etiket’ als dit te plakken op een nieuw initiatief.
De term is in eerste instantie namelijk van grote waarde geweest om vrij en buiten de kaders te gaan denken en heeft ons gebracht waar we nu zijn. De noemer ‘Living lab’ hielp bij het gevoel: je mág hier experimenteren, je mag los van wet- en regelgeving nadenken. Je mag het in het klein doen, het mag ook mislukken. In algemene zin hebben we gezien dat mensen, door het label van ‘Living Labs’ meer ruimte voelden. Meer vrijheid, meer autonomie en zeggenschap en meer draagvlak voor het proberen van nieuwe dingen om veranderingen in gang te zetten. Het lonkende perspectief van Mooi Leven in Warmenhuizen heeft vervolgens gemaakt dat de beweging met nog meer betrokkenheid van het dorp verder is doorontwikkeld.
2. Betrek lokale kopstukken
Door lokale hoofdrolspelers te betrekken bij het initiatief hebben we de zichtbaarheid van Mooi Leven verder vergroot. De beweging verplaatst zich van vóór het dorp naar dóór het dorp. Zo is de Dorpsraad actief bij het ontwikkelen en promoten van allerlei initiatieven. Toneelvereniging Spot 70 vertaalt de uitgangspunten van Mooi Leven naar mini-toneelstukjes voor de supermarkt en op het Mooi Leven Festival met als doel het goede gesprek uit te lokken. Het filmhuis programmeert films over Blue Zones en andere zorgzame of duurzame onderwerpen. En vrijwilligers brengen als ambassadeur Mooi Leven ook in hun netwerken onder de aandacht. Zo brengt iedereen Mooi Leven verder in beweging.
3. Wees creatief: veiling en festival
In het betrekken van inwoners proberen we eigen initiatief en intrinsieke motivatie te stimuleren. Meedoen aan Mooi Leven is geen verplichting, maar volgt uit de wens of behoefte om een bijdrage te leveren aan de zorgzame gemeenschap. Op een ludieke manier zorgden we er door de organisatie van de Mooi Leven Veiling voor dat inwoners iets willen bijdragen aan de beweging en werd uitwisseling gestimuleerd. Zo vroeg de basisschool in een kavel om ervaren klussers die kinderen in de klusklas konden ondersteunen. Daarop boden twee buurmannen zich aan. Inmiddels zijn de klusopa’s en de kinderen voor elkaar van onschatbare waarde. Lees hier het verhaal: Buurman en Buurman helpen in de klusklas Mooi Leven in Warmenhuizen – Samen. De Vries: ‘Buurman en Buurman is denk ik een prachtig voorbeeld van waar we aan werken met Mooi Leven. Waarin je ziet hoe belangrijk zingeving, onderdeel kunnen uitmaken van een sociaal netwerk en bijdragen aan de samenleving kunnen zijn.’
Naast de veiling is ook het Mooi Leven Festival voor herhaling vatbaar. Een inspirerende middag met theater, lezingen, films, gezonde hapjes en de gezondheidscheck. Olympisch zwemkampioen Maarten van der Weijden kwam naar zijn geboortedorp en vertelde over het belang van veerkracht. Onder de vele bezoekers ontstonden mooie contacten die weer leidden tot nieuwe initiatieven. Lees hier het verhaal van schilderes Paula, die dankzij chauffeur Pé weer naar les kan en opbloeit: Mooi Leven – Samen.
4. Denk groot, maar houd het klein
Hoe creëren we Mooi Leven in Warmenhuizen? Het lijkt een grote opgave om van Warmenhuizen een plek te maken waar mensen vitaal oud(er) kunnen worden, in goede gezondheid en met veel sociale contacten. Grote complexe opgaves leiden vaak tot passiviteit of wanhoop en dat maakt ze lastig bespreekbaar. ‘Maar wat nu als je de grote verandering heel klein, dichtbij en persoonlijk maakt? Dan kun je het je eigen maken en zelf een stapje zetten.
Daarom proberen we binnen Mooi Leven de grote veranderingen simpel, benaderbaar en persoonlijk te houden. Het gaat niet om het oplossen van het zorginfarct of de vergrijzing, maar om het leveren van een bijdrage, hoe groot of hoe klein deze ook is aan elementen als zelfredzaamheid, vitaliteit, eigen regie en meedoen binnen de gemeenschap. Om dit te illustreren gebruiken we binnen Mooi Leven in Warmenhuizen de metafoor van de ‘De Regenmaker’ dat je ook met vele kleine druppels uiteindelijk een bosbrand kunt blussen.
De Regenmaker is een kort (voorlees) boekje dat de lezer de kracht laat voelen van het zetten van kleine stapjes. Mooi Leven in Warmenhuizen gaat dan ook over klein stapjes, ‘druppels’, die iedereen kan bijdragen. Als we allemaal meedoen en een klein beetje bijdragen, komt de beweging naar Warmenhuizen als Blue Zone, of met andere woorden Mooi Leven in Warmenhuizen vanzelf dichterbij.
5. Heb lef, durf en vertrouwen
Natuurlijk kent de weg naar Mooi Leven in Warmenhuizen hobbels en kuilen, praktische bezwaren en teleurstellingen. Het is de kunst om toch te blijven bewegen. Iets doen, is nog altijd beter dan niets doen. De dingen die anders liepen dan verwacht of gehoopt, noemen we briljante mislukkingen. Eén van de grote dingen die mislukte was het betrekken van de inwoners. Met alle goede moed hebben we dorpsbijeenkomsten georganiseerd, waar vervolgens niemand op afkwam. Dat betekende dat we echt out-of-the-box moesten denken hoe we die betrokkenheid wel konden versterken. Dat is ons gelukt. Het blijft nodig om creatief te zijn in het betrekken van mensen, om de visie te blijven uitdragen en om ook bij teleurstellingen door te gaan. Om het niet te zoeken in de bestaande systeemwereld, om domeinoverstijgend in de volle breedte van de maatschappij te denken en doen, om fouten te maken en vertrouwen te geven Dat vraagt durf en lef. Durf om buiten de gebaande paden te gaan. En lef om mensen uit te dagen. Het mooie leven in Warmenhuizen is immers van alle inwoners.
Tot slot
Het gaat om vertrouwen, volhouden en doorzetten. Alle druppels, hoe klein ook, dragen bij aan de beweging van Mooi Leven in Warmenhuizen. Een beweging die we niet meer willen, kunnen en mogen tegenhouden.
En tegelijkertijd ook een beweging die nodig is om de eerste vragen van deze bijdrage te gaan behandelen: hoe de maatschappij toekomstbestendig wordt zonder dat er een professionele organisatie nodig is als aanjager.
Kijk voor een eerder, door Actiz, gepubliceerd artikel ook op: 💡 Werken aan de toekomst van wonen, zorg en welzijn in Warmenhuizen | ActiZ
Over de auteur
Na een periode waarin Wietse het praktiserende werk als fysiotherapeut heeft gecombineerd met de functie van Teammanager Behandeldienst heeft hij in 2016 de volledige overstap gemaakt naar de functie van projectleider/strategisch adviseur. In september 2021 behaalde hij zijn master Bestuurs- en Organisatiewetenschappen. Thans bekleedt hij de functie van Programmadirecteur Transitie bij Samen. Hij is bereikbaar op wietse.de.vries@wzgsamen.nl.
Zoektermen voor internet
Wietse de Vries, beleidsontwikkeling, langdurige zorg, Mooi Leven, Warmenhuizen, Blue Zone, betrokkenheid