Door Arnold van der Lee, auteur van het proefschrift dat hij hieronder samenvat.
Besproken proefschrift
Arnold P.M. van der Lee, Continuity of care for patients with a severe mental disorder: studies using Dutch health insurance registry data, Amsterdam UMC, afdeling psychiatrie, locatie VUmc, 2021, 214 pagina’s, ISBN: 978-94-6421-570-0
Inleiding
Schizofrenie en bipolaire stoornissen zijn voor de meeste patiënten zowel ernstige psychische aandoeningen (EPA) als chronische ziekten. Deze psychische aandoeningen hebben aanzienlijke gevolgen voor het emotioneel, psychosociaal en beroepsmatig functioneren, de kwaliteit van leven, de somatische gezondheid en de levensverwachting. Patiënten lijden vaak aan somatische comorbiditeit en hebben een verminderde levensverwachting van 13-30 jaar.
Patiënten hebben continue gezondheidszorg nodig, zoals aanbevolen in de professionele richtlijnen voor schizofrenie en bipolaire stoornissen. Continuïteit van zorg kan erg verschillen naargelang de fase van de ziekte van acute zorg bij psychose tot regelmatige consulten en eventueel medicatie in de rustige fases van de aandoeningen om verergering van de klachten te voorkomen. Continuïteit van zorg wordt in de behandeling van patiënten met schizofrenie of bipolaire stoornissen als belangrijk gezien om crisiszorg te voorkomen.
Continue zorg voorkomt crisiszorg
De basis hypothese die in dit promotieonderzoek wordt onderzocht is: patiënten met ernstige psychiatrische aandoeningen, zoals schizofrenie of bipolaire stoornissen, hebben continuïteit van zorg nodig om crisiszorg (crisis behandeling en ziekenhuisopnames) te voorkomen. In dit proefschrift worden de volgende deelvragen onderzocht:
1. Hoeveel patiënten bereiken continuïteit van zorg, wat zijn de effecten van continuïteit van zorg op crisiszorg,
2. Hoe wordt de continuïteit van zorg beïnvloed door hoge eigen bijdragen voor psychiatrische zorg vanaf 2012, en
3. Hoe is de relatie tussen continuïteit van zorg en de toedieningswijze van antipsychotica, voorspelt eerder zorggebruik bij patiënten discontinuïteit van zorg en gecorrigeerd voor eerder zorggebruik is er praktijkvariatie tussen behandelaars?
Op verzoek van de redactie volgen hieronder alleen antwoorden op de vragen. Voor de onderzoeksmethodologie die gebruikt is om aan de antwoorden te komen verwijs ik naar het proefschrift zelf. Alle onderzoeken zijn uitgevoerd op zorgverzekeraars data van Agis en Zilveren Kruis.
Zes uitkomsten op de onderzoeksvragen
De belangrijkste resultaten van de in dit proefschrift beschreven onderzoeken zijn de volgende:
1. 60% van de patiënten met schizofrenie of bipolaire stoornissen bereikt continuïteit van zorg gedurende 6 jaar Hoewel patiënten met een ernstige psychische aandoening, zoals schizofrenie of bipolaire stoornissen, continuïteit van zorg nodig hebben om crisis en ziekenhuisopname te voorkomen, bereikt slechts 60% continuïteit van zorg gedurende zes jaar.
2. Continuïteit van zorg gaat samen met minder crisiszorg, meer electieve zorg, meer somatische zorg
Het gebruik van crisiszorg was het hoogst bij patiënten die alleen medicatie voor hun aandoening gebruikten zonder electieve ambulante zorg. Crisiszorg was het laagst bij patiënten die continuïteit van zorg ontvangen. Omdat crisiszorg duur is, is er een groot potentieel voor verlaging van de zorgkosten, wanneer een verschuiving naar continue zorg wordt gerealiseerd, wat dan leidt tot minder crisis bij patiënten.
3. De afname van electieve zorg over 2009-2014 is zorgwekkend.
Zoals hierboven aangegeven bereikt een groot deel van de patiënten met schizofrenie of bipolaire stoornis geen continuïteit van zorg. Alarmerend is dat we vonden dat electieve zorg, over 2009-2014 gezien, afnam. Electieve zorg is de geplande ambulante zorg. Gemeten over die zes jaar daalde het percentage patiënten met schizofrenie en met bipolaire stoornissen, die electieve psychiatrische zorg ontvingen, met circa 20% en die medicatie voor die aandoeningen ontvingen met circa 5%.
4. De somatische zorg nam toe
Patiënten met schizofrenie of bipolaire stoornissen lijden vaak aan somatische comorbiditeit, vooral metabole en cardiovasculaire aandoeningen, en ze hebben een kortere levensverwachting. Een gunstige bevinding was dat de somatische zorg voor deze patiënten toenam. De gemiddelde gecorrigeerde kosten van somatische zorg in euro’s stegen met 24% voor patiënten met schizofrenie en met 43% voor patiënten met bipolaire stoornissen.
5. Hoger eigen risico en eigen betalingen GGZ in 2012 gaan samen met minder continuïteit van zorg en meer crisiszorg
De hoge stijging van het eigen risico en de extra eigen bijdragen voor de GGZ, vanaf 2012, vielen samen met: minder continuïteit van zorg, minder electieve psychiatrische zorg, meer crisiszorg en meer patiënten die alleen medicatie kregen voor hun psychiatrische aandoening. Dit kan erop wijzen dat extra eigen bijdragen patiënten ontmoedigen om de benodigde electieve zorg te zoeken en te accepteren.
6. Uitkomsten bij schizofrenie en bipolaire stoornissen zijn zeer vergelijkbaar, maar zijn op punten ook verschillend
Over de verschillende studies waren de resultaten van de patiënten met schizofrenie en bipolaire stoornis zeer vergelijkbaar. De sociaal-demografische kenmerken verschilden wat meer: de schizofrenie cohorten bevatten ruim 3 keer meer patiënten, 1,6 keer meer mannen dan vrouwen, de gemiddelde leeftijd was 3-4 jaar jonger.
Conclusies
Continuïteit in de behandeling van patiënten met schizofrenie en bipolaire stoornissen is belangrijk en gaat in de praktijk samen met minder crisiszorg (crisisbehandeling en opnames). Echter continuïteit in de psychiatrische zorg wordt in de praktijk beperkt bereikt en neemt af in de tijd. Financiële bijdragen gaan gepaard met minder continuïteit van zorg en meer crisiszorg. Patiënten met schizofrenie laten een hoge discontinuïteit zien bij toedieningsvormen van antipsychotica.
De uitkomsten uit de onderzoeken in dit proefschrift laten zien dat inspanning nodig is om een betere implementatie te bewerkstelligen van de professionele richtlijnen voor schizofrenie en bipolaire stoornissen waarin continuïteit van zorg wordt aanbevolen.
Auteur Arnold van der Lee werkte de laatste 28 jaar van zijn werkzame leven bij Zilveren kruis en haar juridische voorgangers. Begonnen bij Zilveren Kruis en afgerond tijdens zijn pensionering schreef hij het hier samengevatte proefschrift. Hij is nog steeds actief in onderzoek naar verbetering van de zorg en de financiering daarvan voor ernstige psychiatrische patiënten. Ook als raadslid voor GroenLinks in De Bilt zet hij zich voor hen in. Hij is bereikbaar via het mailadres apmvanderlee@gmail.com.