Door Dorien Oostra, Minke Nieuwboer, René Melis, Toine Remers, Marcel Olde Rikkert en Marieke Perry, die hieronder een internationaal artikel samenvatten over het Nederlandse DementieNet. Zij vormen gezamenlijk het project- en onderzoeksteam van dit grote project.  

Samengevat artikel: DementiaNet facilitates a sustainable transition toward integrated primary dementia care: A long‐term evaluation – Oostra – Alzheimer’s & Dementia – Wiley Online Library, published May 23, 2023.  

Inleiding 

DementieNet is een tweejarig ondersteuningsprogramma gericht op de ontwikkeling en verbetering van interprofessionele samenwerking en kennis in de eerstelijns dementiezorg. Deelnemende netwerken bestonden uit medische-, zorg- en welzijnsprofessionals. In 35 netwerken werd de ontwikkeling van netwerksamenwerking en kwaliteit van eerstelijns dementiezorg gevolgd en geëvalueerd, tijdens en tot vier jaar na deelname aan het DementieNet programma. Voor een uitgebreide beschrijving van de onderzoeksmethoden verwijzen wij naar het oorspronkelijke artikel.  

Dementianet ondersteunt eerstelijns professionals 

Geïntegreerde zorg is een veelbelovende strategie om ons zorgsysteem te verduurzamen. Zorg voor thuiswonende mensen met dementie is complex en vereist de betrokkenheid van verschillende eerstelijns professionals. Vaak is coördinatie van zorg en communicatie tussen deze professionals niet optimaal. Betere integratie van dementiezorg is belangrijk om de kwaliteit en efficiëntie van de zorg voor mensen met dementie te verbeteren en daarmee ook de kosten te verminderen. Het ontwerpen van een effectief programma om dit te realiseren is uitdagend vanwege het dynamische en context afhankelijke karakter van geïntegreerde zorg. Om een langdurige, duurzame transitie naar meer geïntegreerde eerstelijns dementiezorg te faciliteren hebben we het DementieNet programma opgezet. Dit programma ondersteunt eerstelijns professionals bij het opzetten en ontwikkelen van een netwerk van verschillende eerstelijns professionals. Een eerste evaluatie met een klein aantal netwerken liet zien dat tijdens de looptijd van het programma samenwerking, kwaliteit van zorg en tevredenheid van professionals verbeterden. Inmiddels is een aantal netwerken al zes jaar lang gevolgd, ook na de beëindiging van de twee jaar DementieNet ondersteuning. Dit stelde ons in staat om te onderzoeken of het DementieNet programma tot duurzame verandering heeft geleid. Het doel van deze studie, waarover ons artikel van mei 2023 gaat, was om de lange termijn veranderingen van eerstelijns DementieNet netwerken te evalueren voor kwaliteit van zorg en netwerksamenwerking.  

Follow up studie bij 35 netwerken 

Een longitudinale follow-up studie is uitgevoerd, waarin we jaarlijks data hebben verzameld bij 35 netwerken. Nieuwe en al bestaande lokale samenwerkingen van eerstelijns professionals konden meedoen. Netwerken varieerden in grootte en betrokken disciplines passend bij de lokale situatie en beschikbaarheid van professionals. Netwerken varieerden sterk in het aantal betrokkenprofessionals, gemiddeld waren er 9 professionals per netwerk aanwezig. Elk netwerk had 1 of 2 netwerktrekkers benoemd. In 63% van de netwerken nam een welzijnswerker deel. Meer informatie over het DementieNet programma en de stapsgewijze aanpak bestaande uit vier hoofdelementen is hier te vinden. Hieronder staat ene schema van alle relaties in een dementie netwerk.  

Figuur 1. Grafische weergave van een DementieNet netwerk. 

Tussen januari 2015 en december 2021 werd er jaarlijks data verzameld over netwerksamenwerking en kwaliteit van zorg. Jaarlijkse interviews met de netwerktrekkers werden beoordeeld door de onderzoekers gebaseerd op de acht domeinen van het Regenboogmodel voor integrale zorg. Op deze manier werd er een score toegekend aan de samenwerking. Kwaliteit van zorg werd in kaart gebracht middels registratiebestanden die door de netwerktrekker(s) werden ingevuld. Dit gaf een overzicht van de gezamenlijke patiëntengroep met dementie. 

Positieve resultaten in de eerste twee jaar… 

Netwerksamenwerking en kwaliteit van zorg verbeterde significant in de eerste twee jaar van het DementieNet programma. Deze scores waren bij de start al hoger voor netwerken die al samenwerkten voor hun deelname aan het DementieNet programma, maar netwerken met een nieuwgevormde samenwerking stegen sterker in deze eerste periode. De netwerken konden deze verbeteringen vasthouden in de jaren nadat de DementieNet ondersteuning was gestopt.  

…bleven in de jaren daarna bestaan 

Deze positieve resultaten zijn deels toe te schrijven aan het feit dat het DementieNet programma verschillende deelinterventies bevatte, daarin verschilt het van eerdere programma’s. Ook het feit dat ons tweejarige programma als doel had om netwerken vaardigheden bij te brengen om zo hun eigen transitieproces in gang te zetten in plaats van een interventie te implementeren, heeft waarschijnlijk bijgedragen aan de bereikte duurzame veranderingen. Eerdere teleurstellende uitkomsten van de implementatie van integrale zorg zijn mogelijk ook veroorzaakt door een gebrek aan implementatie- en follow-up duur. Er is tijd nodig voor het transitieproces omdat netwerkleden elkaar moeten leren kennen en onderling vertrouwen moet groeien. 

Dementienet is gereed voor brede implementatie 

De resultaten van deze studie ondersteunen bredere implementatie van het DementieNet programma. De maatwerkaanpak en generalistische elementen van het programma maken het ook makkelijk bruikbaar voor een bredere context, zoals ouderenzorg in het algemeen of palliatieve zorg. Bredere implementatie van DementieNet vereist echter dat niet direct patiëntgebonden verrichtingen zoals Multi Disciplinaire Overleg in de toekomst ook worden vergoed. Zorgverzekeraars moeten structurelere financiering ontwikkelen voor deze elementen van geïntegreerde zorgprogramma’s en regionale samenwerking. 

Kortom 

De resultaten van dit onderzoek laten zien dat het DementieNet programma een succesvolle en duurzame transitie naar geïntegreerde eerstelijns dementiezorg kan bewerkstelligen. Organisatorische en financiële hervormingen zijn nodig om deze transitie verder te borgen.  

Zoektermen op internet: 

DementieNet, dementie, Dorien Oostra, Minke Nieuwboer, René Melis, Toine Remers, Marcel Olde Rikkert, Marieke Perry, dementiezorg, samenvatting