Door Guus Schrijvers, redacteur.
Besproken beleidsdocument: Monitor Toegankelijkheid van zorg, NZA, 14 november 2024,18 pagina’s.
Op 14 november bracht de Nederlandse Zorgautoriteit de derde monitor in 2024 over de toegankelijkheid van de zorg uit. Dit overzicht komt eens in de vier maanden uit. Deze bevat vooral grafieken (geen tabellen) over geleverde zorg van huisartsen en ziekenhuizen. Daarnaast biedt het stuk statistische gegevens over wachttijden van
- Personen die een huisarts zoeken
- Patiënten die wachten op medisch specialistische electieve zorg, behandeling of verzorging in de ggz, de gehandicaptenzorg en de ouderenzorg.
Wat ontbreken zijn toegankelijkheidsdata over huisartsenzorg (bijvoorbeeld bereikbaarheid binnen twee dagen), acute zorg (bijvoorbeeld het aantal opnamestops per week op SEH’s of aantal uitwijkritten van ambulances), de farmaceutische zorg (bv beschikbaarheid van voorgeschreven medicijnen binnen één dag)) en de thuiszorg (de wachttijden totdat de inzet van thuiszorg start).
Wat eveneens ontbreekt, is informatie over het aantal wachtenden op behandeling in ziekenhuizen en ggz. Alleen gemiddelde wachttijden van alle patiënten komen aan de orde.
Formele kenmerken van de monitor
De monitor telt achttien pagina’s. Het stuk toont de data vooral als grafieken, wat het aflezen van absolute waarden niet eenvoudig maakt. Voor definities en verantwoording over de kwaliteit van de data bevat de monitor een heldere bijlage. Het is een compliment waard dat al op 14 november wachttijdgegevens over het derde kwartaal van 2024 verschijnen. In dit artikel ontbreekt een kwaliteitsbeoordeling van de dataverzameling en de compleetheid. Het gaat in deze beschouwing om een toelichting op de gepresenteerde inhoud.
Ons beoordelingskader van de data in de monitor
Voor de wachttijden bestaan normen voor maximale toegangstijden. Dit zijn de zogeheten Treeknormen. Een Treeknorm voor huisartsen is bijvoorbeeld: Je kunt in 80% van de gevallen binnen 2 werkdagen terecht bij jouw huisarts. De maximale wachttijd is 3 werkdagen. Voor spoedeisende hulp kun je direct terecht. De hier besproken NZA-monitor hanteert als referentiekader de twee monitoren die vooraf gingen aan die van 14 november. De monitor legt alleen bij de ggz een relatie met de Treeknormen. Het goede nieuws van de november-monitor luidt:
- De meeste patiënten krijgen op tijd hun zorg
- De toegankelijkheid is in de twaalf maanden gelijk gebleven en niet verslechterd.
- De omvang van de geleverde zorg is grofweg gelijk gebleven.
He slechte nieuws is:
- de Treeknormen worden niet gehaald.
Hieronder volgt een toelichting op deze conclusie, die niet in de NZA-monitor vermeld staat.
De data in de NZA-monitor van 14 november
Hieronder volgt een overzicht van wachttijden genoemd in de NZA-monitor. Sommige komen niet voor in de set Treeknormen. De cijfers over de productie van diverse zorgaanbieders komen niet aan de orde. We verwijzen hiervoor naar de goed leesbare monitor.
- Het aantal personen dat zich heeft aangemeld bij een zorgverzekeraar als zoeker van een huisarts bedraagt in het derde kwartaal 2024 lnandelijk: 6126. De zes gemeenten met de grootste groep wachtende persone zijn: Enschede (1057 personen), Leeuwarden (363), Hendrik-Ido-Ambacht (339), Vlissingen (302), Goes (270) en Bergen-op-Zoom (259).
- De wachttijd tot eerste polikliniekbezoek bedraagt voor alle poli-patiënten landelijk gemiddeld: zes weken; Noord Nederland 8 weken; Noord West (=Noord-Holland Noord) 4 weken. Treeknorm: 4 weken.
- Landelijke gemiddelde wachttijd tot medisch-specialistische behandeling: 8 weken; Noord-Nederland 10 weken: regio Amsterdam (6 weken) Treeknorm: 7 weken
- Aantal wachtenden in de gehandicaptenzorg 1700 personen. Treeknorm: maximale wachttijd 13 weken. Onbekend is hoe lang de cliënten gemiddeld wachten.
- Aantal wachtenden in de ouderenzorg 20.500 personen Treeknorm: maximale wachttijd 13 weken.
- Aantal wachtenden voor de basis geestelijke gezondheidszorg van moment van aanmelding tot start behandeling: in oktober 2024: 14 weken. Voor specialistische ggz is deze langer. Bij voorbeelden voor personen met angst, depressies, eetstoornissen en persoonlijkheidsstoornissen. Treeknorm: Maximale wachttijd vanaf aanmelding tot behandeling 14 weken.
Kortom
Uit deze cijfers blijkt dat over vrijwel de gehele linie de maximale wachttijden voor de toegang van de genoemde zorgsoorten worden overschreden. De redactie interviewde NWO-voorzitter, internist en oud ziekenhuisbestuurder in Nederland en Engeland Marcel Levi en vroeg hem om commentaar op onze bevindingen. Zie elders in dit nummer.
Zoektermen op internet:
Guus Schrijvers, monitor, beleidsontwikkeling, Treeknormen, wachttijden, zorg, toegankelijkheid, 2024
Beste Guus,
als de toegankelijkheid van de zorg in 12 maanden gelijk is gebleven EN de omvang van de zorg is gelijk gebleven, dan is er GEEN capaciteitsprobleem, zoals jij en Levi stellen in het interview met hem. De observatie op grond van de NZA monitor is dat het aantal patienten dat zich meldt voor zorg gelijk is als het aantal patienten dat ontslagen wordt van de zorg. Daarom verandert de toegankelijkheid niet. En dus is er capaciteit genoeg. Het enige probleem is, dat de wachttijd er is. Het is dus een FLOW probleem, dat is redelijk makkelijk oplosbaar. De vraag is of de zorgprofessionals en/of het management dat wel willen oplossen. Ik denk het niet.
Beste Gijs, kon minister Borst nog in een gebudgetteerde omgeving een boter bij de vis beleid afspreken waardoor productiviteit werd gestimuleerd, nu zul je primair de zorgverzekeraars met hun zorgplicht en contracteerbeleid aan moeten spreken en pas secundair de zorgprofessionals en het management. Daarnaast is er nog een punt: inflow en outflow wordt beïnvloed door wat zich voor en tijdens het wachten voordoet waardoor de wachtrij kan vergroten (meer complicaties, meer zorgvraag) of kan verkleinen (sterfte bijv.). Ik heb hier geen cijfers van en ik vermoed dat niemand die heeft. In de kern heb je gelijk dat met een tijdelijke inspanning wachttijden in principe kunnen worden verkort.
Ha Robert, dank voor je reactie.
Je bent het met me eens dat met een tijdelijke inspanning de wachttijden in principe kunnen worden verkort. Belangrijke observatie daarbij is, dat er capaciteit genoeg is om de inflow te verwerken, waardoor in normale tijden de wachtlijst niet stijgt. Als dat zo is, is het alleen nodig om een manier te bedenken waarmee binnen de huidige regelgeving extra productie gemaakt kan worden, zonder dat je de zorgverzekeraars met hun zorgplicht en contracteerbeleid aanspreekt. Dat is natuurlijk onmogelijk, tenzij die extra productie geen (extra) geld kost, dat wil zeggen binnen de huidige budgetten kan plaatsvinden. Het vereist denkkracht om zo’n oplossing te bedenken (hij is overigens al bedacht en uitgevoerd), maar vooral motivatie (wens, noodzaak) om het probleem te willen oplossen. Het lijkt erop dat die motivatie er op landelijk (beleids)niveau wel is, maar op individueel (ziekenhuis) niveau niet: wie heeft er nou eigenlijk een probleem en is het wel groot of zwaar genoeg om het te willen of moeten oplossen?
Ha Gijs,
Mag ik jou uitdagen jouw vraag en de observaties die je daarbij hebt uit te schrijven in een artikel / oproep?
Hoor graag!
Robert