Door Myrthe Ekelmans, werkzaam bij het Waarborgfonds voor de Zorgsector (WfZ).
Vaak worden verduurzaming en duurzaamheidsverslaggeving in de eerste instantie vooral gelinkt aan grote multinationals in de industrie. Maar de nieuwe CSRD-wetgeving geeft een hele nieuwe dimensie aan duurzaamheid. De CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive) verplicht organisaties om gedetailleerd te rapporteren over hun impact op milieu, maatschappij en governance (ESG). Deze nieuwe Europese wetgeving, bedoeld om transparantie en duurzaamheid te stimuleren, verandert niet alleen de spelregels voor grote bedrijven zoals financiers en zorgverzekeraars, maar ook voor hun ketenpartners, waaronder zorginstellingen.
Wat betekent dit voor de financiering?
Indirecte CSRD-plicht voor zorginstellingen
Vanaf boekjaar 2024 zijn bedrijven die vallen onder de Non-Financial-Reporting Directive (NFRD) al CSRD-plichtig. Dit betekent dat deze bedrijven in hun jaarverslag moeten rapporteren over de duurzaamheidstrategie en hun impact op mens en milieu. De meeste zorginstellingen zijn stichtingen en daarom (nog) niet CSRD-plichtig. Enkele grote zorginstellingen met een besloten vennootschap (bv) als rechtsvorm zijn al wel CSRD-plichtig. Uiteindelijk is de kans natuurlijk groot dat zorginstellingen, net als andere bedrijven, ook CSRD-plichtig worden.
Banken en grote zorgverzekeraars vallen wel al onder de NFRD en dus ook de CSRD. De duurzaamheidsrapportage die zij in het verlengde daarvan moeten opstellen, vereist veel data. Het gaat dan zowel om kwantitatieve en kwalitatieve data, vooruit- en achteruitkijkend, data die de korte en lange termijn beschrijven en de gehele waardeketen afdekken. Zorginstellingen maken deel uit van de waardeketen van banken en verzekeraars; de verstrekte financiering kan immers positieve en negatieve impact hebben op duurzaamheid.
Veel financiers gebruiken de PCAF-methode (Partnership for Carbon Accounting Financials) om de CO2-impact van hun acties en portfolio te meten en om doelen te stellen. Momenteel worden hiervoor geaggregeerde data gebruikt. Maar mogelijk komt al snel een moment dat geaggregeerde data niet meer genoeg zijn. Bovendien omvat de CSRD-verslaggeving meer terreinen dan de PCAF-methode, die over CO2-impact gaat. De zorginstelling zal dan, nét als met financiële data, data over duurzaamheid moeten verstrekken aan de financier. De financier zal deze data niet alleen gebruiken om te rapporteren over de kredietportefeuille, maar ook om te kunnen sturen, zodat de (eigen) klimaatafspraken en doelen worden gehaald. En dat betekent dat toegang tot financiering gekoppeld wordt aan duurzaamheid en verbetering van duurzaamheidsprestaties.
Ook zorgverzekeraars zijn verplicht over ESG te rapporteren. Net als financiers zal dit in eerste instantie gaan over een beperkt aantal parameters en op basis van geaggregeerde data. Toch zal ook hier waarschijnlijk al snel de vraag naar meer en vooral betere data ontstaan. Voor zorginstellingen houdt dat in eerste instantie een rapportageplicht in, maar zorgverzekeraars zullen, om hun duurzaamheidsdoelen te halen, ook duurzaamheidsvoorwaarden in hun zorginkoop gaan opnemen.
Administratieve last voor de hele keten
Dit betekent dat zorginstellingen in de toekomst dus in staat moeten zijn om data over CO2 -uitstoot en duurzaamheidsplannen aan te leveren aan banken en zorgverzekeraars. Dit zal zorgen voor een extra administratieve last. In hoeverre deze data nu al beschikbaar zijn, verschilt erg per zorginstelling. Voor zowel de koplopers als de laatbloeiers in de duurzaamheidstransitie geldt echter dat zij extra informatie moeten verzamelen over milieu, maatschappij en governance. Om deze administratieve last zo laag mogelijk te houden, is een gezamenlijke aanpak van de ketenpartners noodzakelijk. Door bij het verzamelen van data een gezamenlijk format te gebruiken, hoeft de zorginstelling maar één keer de dataset samen te stellen.
Ook aan de andere kant van de keten komt een extra administratieve last terecht. Zowel het verzamelen als verwerken van data zorgt voor hogere uitvoeringskosten bij financiers, ook voor geborgde banken. Deze hogere kosten zullen uiteindelijk worden doorberekend aan klanten, waaronder zorginstellingen. Ook zorgverzekeraars zullen in toenemende mate om data vragen om aan de rapportage- en duurzaamheidsverplichtingen van hun toezichthouders te kunnen voldoen. Dit resulteert ook bij zorgverzekeraars in extra bureaukosten. In de toekomst zullen duurzaamheidscriteria bovendien een rol gaan spelen bij de zorginkoop. Zorgverzekeraars ontkomen hier niet aan als zij hun eigen duurzaamheidsdoelstellingen willen realiseren.
Kan ESG de financiering dwarsbomen?
De volgende vraag is dan: als een instelling niet voldoet aan de ESG-criteria, kan de financiering dan niet meer rondkomen? Financiers hebben een dilemma. Aan de ene kant wordt de zorg gezien als een cruciale sector, met een relatief laag risicoprofiel; zorginstellingen gaan zelden failliet. Bovendien scoort de zorg al snel goed op de dimensie maatschappelijk en sociaal. Maar de CSRD brengt een nieuw risico met zich mee: instellingen die niet actief werken aan duurzaamheid en duurzaamheidsverbetering dragen niet bij aan de duurzaamheidsdoelstellingen van financiers. Op dit moment zal een financier waarschijnlijk nog geen ‘nee’ verkopen, maar het zal de financiering wel moeilijker maken en op termijn de toegang tot financiering beperken. Daartegenover staat dat zorginstellingen die wél investeren in duurzaamheid, aantrekkelijke klanten worden. Deze instellingen profiteren daardoor van betere financieringsvoorwaarden. Zorgverzekeraars staan voor vergelijkbare dilemma’s; als zij aan hun zorgplicht willen voldoen, kunnen ze het zich niet permitteren om zorginstellingen die niet verduurzamen te passeren. Het ligt dan ook voor de hand dat ook zorgverzekeraars in de eerste instantie zullen nastreven om met zachte hand de noodzakelijke beweging op gang te brengen.
Gezamenlijke aanpak is cruciaal
Uiteindelijk zal CSRD daarom vragen om een gezamenlijke aanpak. Financiers en zorgverzekeraars zullen zorginstellingen vragen naar hun ESG-impact. Hiermee kunnen zij vervolgens zorginstellingen ondersteunen met advies over ESG-rapportage, of verduurzamingsmaatregelen. Voor zorginstellingen is het dan zaak om duurzaamheid niet alleen te zien als een verplichting, maar ook als een strategisch speerpunt: de zorg heeft immers een intrinsieke motivatie om de wereld beter te maken. Zorginstellingen die goed scoren op duurzaamheid en ook in staat zijn om hierover te rapporteren zullen hier op termijn van profiteren. Het komt niet alleen de reputatie ten goede, maar zij zullen ook profiteren van betere financieringsvoorwaarden en kunnen gunstigere contracten met zorgverzekeraars sluiten.
Voor het voorkomen van onnodige administratieve lasten is het van groot belang dat iedereen binnen de keten met elkaar afstemt en samenwerkt. Hierdoor zouden er gezamenlijke datapunten en waar mogelijk gezamenlijke normenkaders moeten worden gebruikt. Dan maken alle ketenpartners gebruik van dezelfde data en kunnen alle ketenpartners nauwkeurig rapporteren over de gehele keten. Duurzaamheid is immers een gezamenlijke opgave.
Tot slot
CSRD is dus geen ver-van-ons-bed-show voor zorginstellingen. De wetgeving raakt financiers én zorgverzekeraars en via hen ook zorginstellingen. CSRD markeert dat duurzaamheid wordt verweven met financieringsbeslissingen. Voor zorginstellingen is het een reëel risico als zij achterblijven op dit onderwerp. Het is daarom cruciaal dat zorgorganisaties duurzaamheid niet als een extra administratieve last zien, maar als een kans om zich te onderscheiden. Het implementeren van ESG-principes in het bedrijfsmodel leidt niet alleen tot betere financieringsvoorwaarden en betere zorginkoopcontracten, maar ook tot een betere reputatie en meer impact. De intrinsieke drijfveer van de zorg past goed bij deze transitie, namelijk om de wereld beter te maken. De sleutel ligt in samenwerking: het creëren van gezamenlijke normen en dataformats binnen de keten. De uitdaging? Zorg dat duurzaamheid niet slechts een verplichting is, maar een strategische keuze voor een toekomstbestendige zorgsector.
Zoektermen op internet:
Myrthe Ekelmans, duurzaamheid, beleidsontwikkeling, zorgsector, financiën, zorginkoop, CSRD, ESG, wetgeving