Door Pauline Roest, master in HR Leadership, met twaalf jaar HR ervaring in de zorg.
Rond het personeelstekort nu en de groeiende zorgkloof in de nabije toekomst is al veel geschreven; in de Nieuwsbrief Zorg en Innovatie onder meer door Lambregts, Hilders en mijzelf. Daarbij zijn vele spelers betrokken, de politiek, de opleidingen, de vele samenwerkingsverbanden, de brancheverenigingen en beroepsverenigingen om er maar een paar te noemen. Maar wat doet die werkgever zelf eigenlijk?
Twee studies kwamen uit
Om te beginnen: waarom doet die werkgever ogenschijnlijk weinig met de stapels – op zich rijke – rapporten? En wat is er weer voor nieuws bedacht? Om even op de laatste vraag in te gaan: Recent heeft het Nivel een onderzoek gepresenteerd over de verwachtingen van werkgevers over de vraag welke beroepsgroepen zij zien groeien en krimpen. Dat is een interessante knop om aan te draaien: als er niet voldoende verpleegkundigen zijn, wie kan (een deel van) het werk dan wel doen? In mei heeft Gupta een ander onderzoek gepubliceerd over de substitutie van personeel door technologie. Dit is een onderzoek in opdracht van de branchevereniging voor technologiebedrijven, maar desalniettemin een interessante studie.
Nivel studie
Het Nivel- onderzoek zegt weinig. Dat is jammer; het Capaciteitsorgaan, de opdrachtgever voor dit onderzoek, zou met goede gegevens over toekomstig gewenste skills- mix (mee) kunnen sturen in de opleidingscapaciteit in Nederland. De uitkomsten van de enquête onder werkgevers (met respons van 34%) laten zien dat er in de vijf bevraagde sectoren een kleine verschuiving verwacht wordt van artsen naar gespecialiseerd verpleegkundigen en Physician’s Assistants (PA’s). Dat lijkt in sommige sectoren een grote percentuele uitbreiding, maar als je nu vijf PA’s hebt en je wilt groeien naar tien, dan geeft dat een – door de onderzoekers netjes benoemde – vertekening. Verder suggereert het rapport een zeer conservatieve kijk op personeel bij de werkgevers. Het kan toch niet waar zijn dat werkgevers met uitzondering van de bovengenoemde verschuiving niet of nauwelijks veranderingen in beroepsprofielen voorzien? Dit rapport geeft nu eigenlijk alleen antwoord op de vraag hoe lossen we schaarste van medici in sommige sectoren op. Het Nivel rapport mist een duidelijke conclusie of zelfs maar nadere duiding van de uitkomsten, anders dan een toelichting op de cijfers. De lezer die benieuwd is naar wat beloofd wordt in de subtitel van het rapport: “de vraag naar zorgprofessionals in vijf sectoren in de komende vijf jaar” blijft met lege handen achter.
Werkgevers pakken substitutievraag wel op
Dit betekent niet dat de substitutievraag met inzet van veranderende skills-sets helemaal niet wordt opgepakt door werkgevers. Kijk maar naar de instroom van verzorgenden in de ziekenhuizen. Kijk naar een mooi initiatief van twaalf werkgevers in de VVT. Zij hebben de IG-3 opleiding voor verzorgende voorzien van een basismodule van slechts 16 weken, af te ronden met certificaat en optie om door te leren. Alle twaalf zijn ze kennelijk erin geslaagd om hun werk zo te organiseren dat er extra handen voor basiszorg, de druk van de volledig opgeleide medewerkers verlichten. Het gaat hier om echte vacatures, met baangarantie na de opleiding.
ICT kan personeelstekort opvangen
Het Gupta onderzoek kwam onder mijn aandacht door een artikel van Frits Baltesen in SKIPR. Hij is zeer kritisch op het vermogen van zorgbestuurders (=werkgevers) om de aangereikte oplossingen in de praktijk te brengen. Zie onderstaand fragment uit het artikel. Na het uitkomen van het SER-rapport draaide de rapportenmachine gewoon door. Onder andere KPMG, BDO, Berenschot, Ipsos, ABN Amro, Commissie Werken in de Zorg, WRR, FNV, TAZ (Taskforce ondersteuning optimale inzet zorgverleners) en het ministerie van VWS kwamen met nieuwe analyses over dit onderwerp. De commissie van Doekle Terpstra produceerde er zelfs vier – of waren het er vijf? De voorlopig laatste studie was van bureau Gupta Strategists. De conclusies luiden vrijwel allemaal hetzelfde. Ook Gupta zei na gedegen onderzoek dat het tekort aan zorgpersoneel geheel is op te lossen. Daar hoef je alleen bestaande, vrij eenvoudige en niet dure technologie voor in te zetten. Echter: “Zorgbestuurders missen het gevoel van urgentie. En kennis.
De Gupta studie
Gupta komt tot hele duidelijke conclusies: met bestaande technologie is het hele personeelstekort zoals voorspeld in 2031 in ziekenhuizen en ouderenzorg volledig op te vangen door inzet van bestaande technologie. Uit tijdsonderzoek bij specifieke beroepsgroepen in ziekenhuissetting zien de Gupta-onderzoekers een verdeling waarin inhoudelijke zorg niet meer dan de helft van de tijd in beslag neemt en dat logistiek en rapportage een groot deel van de tijd vragen. Als je robots inzet in logistieke processen en het elektronisch patiëntendossier slimmer maakt en bijvoorbeeld voorziet van automatische uploads van metingen bij patiënten, dan levert dat veel tijdswinst op én blijvend interessante banen voor zorgprofessionals. In het rapport worden reële bezwaren bij patiënten, financiers en last but not least professionals geadresseerd, deels ontkracht en waar het voor de spelers in het veld serieuze bezwaren betreft, als oplosbaar voorgesteld. Zelfs al is de conclusie gebaseerd op een situatie waarin de noodzakelijke implementatie en bijbehorende transitie maar even wordt gelaten voor wat het is: het perspectief is aantrekkelijk genoeg om de praktische bezwaren aan te pakken.
Technologie verandert de benodigde skills
De Nivel- en Gupta-onderzoeken passen naadloos bij elkaar. Alleen de verbindende vraag hoe de voorziene mogelijkheden van technologie de benodigde skills set veranderen ontbreekt. Gupta schrijft over de samenhang van personeel en technologie het volgende: Taakherschikking past bij het idee dat iedere professional moet doen waar hij goed in is. Het structureel herverdelen van taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden tussen beroepen, als ook het verschuiven van zorg en het delegeren van taken dragen bij aan het doorbreken van schaalproblemen. De toenemende digitalisering maakt dat taken die nu nog door zorgprofessionals worden gedaan, (gedeeltelijk) uit te besteden zijn aan robots en personeel zonder zorgopleiding, zoals gastheren en technici. Sommige technologie maakt taken eenvoudiger, waardoor lager geschoold personeel ze kan uitvoeren. Andere technologie vergt dusdanig specifieke kennis dat de kwaliteit van zorg verbetert als taken worden uitbesteedt aan data science analisten, technisch geneeskundigen en functioneel beheerders. De overheid kan wettelijke kaders aanpassen om deze bewegingen te bevorderen.
Kortom
Ook als je de rest van het Gupta-rapport leest: het is nog best ingewikkeld, maar als de werkgever wil dan kan hij klein beginnen:
- Omarm alle inzet van technologie door Corona als blijvend en verbeter die.
- Start met ontwikkelingen die parallel lopen aan wensen van personeel (artsen hebben vijf jaar lang gevraagd om een dicteerfunctie in het EPD)
- Investeer eerst in andersoortig personeel wat de zittende populatie ondersteunt, alvorens ze te vragen technologie en andere procesverbeteringen te adopteren
- Maak gebruik van de natuurlijk early adopters in de organisatie, plan die gedeeltelijk vrij om aan innovatie te werken
- Laat de technologische ontwikkeling hand in hand gaan met een boost aan goed werkgeverschap.