Budgetbekostiging van SEH’s en grotere invloed van burgers op SEH-aanbod verdienen een plaats in het regeerakkoord

okt 23, 2025 | Nieuws, Ziekenhuizen | 0 Reacties

Print Friendly, PDF & Email

Door David Baden, SEH-arts en oud-voorzitter NVSHA.

Besproken documenten:

Introductie door de redactie van dit artikel

De afgelopen jaren vroeg budgetbekostiging en organisatie van de SEH grote aandacht van regering en parlement en niet van massamedia en burgerij. Klik hier; hier; hier en hier. De twee laatstgenoemden reageerden wel fel op dreigende sluitingen of verschraling van SEH’s op zes plekken in Nederland. Klik hier en hier. De budgetbekostiging komt terug in een recente kamerbrief (zie hierboven). De SEH’s in het algemeen en de beschikbaarheid in het bijzonder kregen een plaats in veertien van de zestien verkiezingsprogramma’s die de redactie doornam. Zie bijlage aan het einde van dit artikel. De redactie nodigde David Baden uit om te reflecteren op beide onderwerpen op basis van twee vragen die hieronder staan vermeld.

1. Leidt het Besluit invoering budgetbekostiging spoedeisende hulp van 12 september 2025 tot betere toegang, meer kwaliteit en een sterkere acute-zorgketen?

In het regeerprogramma-Schoof is opgenomen dat de NZa wordt gevraagd gefaseerd en zo snel mogelijk budgetbekostiging mogelijk te maken. Op 1 februari 2025 heeft de NZa een eerste deeladvies opgeleverd hoe budgetbekostiging voor de SEH zo snel mogelijk kan worden ingevoerd, per 2027, gecombineerd met de inzet op een groeipad naar optimale budgetbekostiging. In deel 2 van haar advies gaat de NZa in op uitvoeringsvraagstukken die horen bij de invoering per 2027. De NZa geeft aan dat deze complexe stap veel van partijen zal vragen maar wel uitvoerbaar is. VWS-minister Bruijn doet in de kamerbrief het voorstel om definitief over te gaan tot invoering van budgetbekostiging voor de SEH per 2027. Deze eerste stap is, aldus de minister, onlosmakelijk verbonden met de inhoudelijke doorontwikkeling van budgetbekostiging, waaronder differentiatie van de acute zorg en een toekomstbestendig richtinggevend kader. Met de invoering van budgetbekostiging beoogt hij bij te dragen aan de transitie van de acute zorg om de toegankelijkheid en kwaliteit voor de patiënt te borgen en op onderdelen te verbeteren. Tot zover een samenvatting van de essentie van de hier besproken kamerbrief die verder tal van technische en financiële aspecten van de overgang agendeert. Die komen hieronder aan bod tegelijk met mijn beoordeling ervan.

Budgetbekostiging, belangrijk antwoord op onrust? Tja…

Het kabinet presenteert budgetbekostiging als een belangrijk antwoord op de onrust in de acute zorg voor de afschaling van SEH’s. Een vast budget zou de samenwerking belonen en de toegankelijkheid van acute zorg in heel Nederland helpen veiligstellen. De bedoeling is goed, maar de zogenaamde eerste stap van de Kamerbrief leest als een compromis richting critici. Echter blijven deze nog kritisch op het huidige voorstel, terwijl voorstanders vinden dat de scherpte en het doel nu zijn verdwenen.

Wie de onderliggende analyses van de NZA leest, ziet dat het besluit nog erg uitgaat van het behoud van schaalvergroting van SEH’s. In de kamerbrief ontbreken vernieuwing en verandering van de huidige situatie. De NZA is uiteindelijk positief over het voorstel. Wel geeft de minister aan dat hij zich zorgen maakt dat als het budget te krap wordt vastgesteld, dat het streven naar keten-efficiëntie verdwijnt en juist de mogelijkheid om kwaliteit te borgen onder druk komt. Zou het budget te ruim zijn dan komt er schijnzekerheid: SEH’s behouden hun formele status, maar verschralen feitelijk hun personele en materiële beschikbaarheid.

De NZA toonde aan in haar eerste en tweede advies dat de afbakening van kosten tussen SEH, IC en observatiebedden onduidelijk blijft. Dit maakt dan ook de door partijen als noodzakelijk gevonden schoning (het uit de DBC’s halen van het deel van de kosten die nu door de budgetbekostiging zou moeten worden gedekt) complex. Zolang bij de inkoop onduidelijk is welke kosten onder het SEH-budget vallen, dreigt een nieuwe administratieve lastencarrousel – precies datgene wat men wilde vermijden. De Kamerbrief pleit daarom (terecht) voor landelijke uniformering en een transparant toerekeningskader.

Kritiek van met name de Zorgverzekeraars Nederland op het huidige voorstel richt zich nu vooral op de vraag of budgetbekostiging bijdraagt aan oplossing van het personeelstekort. Tegelijk lijkt die oplossing van het personeelstekort niet de aanleiding van de oproep voor budgetbekostiging vanuit onder andere de NVSHA, maar ook de verschillende reacties in de Tweede Kamer. Zijdelings zegt de NZA dat er voordelen zijn van de budgetbekostiging voor de samenwerking in de keten, en ook bijdraagt aan een optimalisatie van het personeelsinzet. De vraag kan dan ook worden gesteld of deze uitwerking van de budgetbekostiging door de NZA nog in lijn is met de wensen van de minister, Tweede Kamer en veldpartijen.

Einddoel: versterking van de positie van streekziekenhuizen

De kamerbrief wekt de indruk dat invoering van budgetbekostiging een boekhoudkundige exercitie is in plaats van het sturen op een meer integrale samenwerking waarin toegankelijkheid, betaalbaarheid en kwaliteit centraal staan. Het enige echte voordeel van deze boekhoudkundige stap, is de potentie om in de doorontwikkeling wel de einddoelstelling van de minister – versterking regionale ziekenhuizen – mogelijk te maken. Dat past binnen het grotere doel van het behouden van de toegankelijkheid van acute zorg. Maar van de overige doelen van betaalbaarheid en kwaliteit is nog weinig dichterbij gekomen. En als de minister steeds draagvlak zoekt bij alle partijen, dan is het de vraag of dit ook bereikt kan worden.

Complexiteit verminderen en doelen bereiken

Zoals ook Marcel Levi in Zorgvisie aangeeft is het traject dat door het ministerie is ingezet onnodig complex. Dit komt vooral doordat het ministerie budgetneutraliteit ten doel heeft gesteld op instellingsniveau en bezorgd is dat zorgverzekeraars de financiële risico’s van eventuele aanpassingen zouden willen laten compenseren door VWS.

Welke doorontwikkeling is er dan nodig? Het doel van de budgetbekostiging is het borgen van de kwaliteit van acute zorg gecombineerd met het sturen op een meer effectieve acute keten met maatschappelijke gezondheidsverbetering als uitkomst. Daarbij hoort ook het stimuleren van doelmatigheid in de acute keten door een goede schaal van SEH’s – groot genoeg voor behoud van kennis en expertise, maar klein genoeg voor het behoud van continuïteit en goede ketensamenwerking. Deze doelen zijn een breder onderdeel van beleid in de acute zorg en nieuwe financiële kaders vanuit budgetbekostiging zouden hierin kunnen stimuleren. Tegelijk is het voor draagvlak en het creëren van een verandering essentieel dat de invoering zo eenvoudig mogelijk is.

Budgetbekostiging alleen als aan het kwaliteitskader spoedzorgketen is voldaan

Het eerste doel van het borgen van kwaliteit kan worden bereikt door het voldoen aan het kwaliteitskader spoedzorgketen (en eventueel de Leidraad SEH van de NVSHA) randvoorwaardelijk te maken voor het verkrijgen van een budgetbekostiging. Er is al heel veel innovatie mogelijk binnen de normen. En met meer nadruk op de normen heeft het veld een noodzaak scherp te zijn op de toegevoegde waarde van de normen en innovatie. De voorgestelde differentiatie tussen verschillende vormen van acute zorg wekt de indruk dat er tussenvormen mogelijk zouden zijn – een soort ‘SEH-light’ – waarvoor nog lagere normen zouden gelden. Dat is opmerkelijk, omdat de huidige normen in het kwaliteitskader al als minimaal worden beschouwd, en bijvoorbeeld oud-minister Kuipers eerder heeft benadrukt dat deze normen juist ambitieuzer hadden mogen zijn

Een vast minimumbedrag om 24/7 open te zijn

Het bevorderen van effectieve samenwerking zit in het vaste bedrag dat elke SEH-locatie gaat ontvangen bij budgetbekostiging. Een SEH heeft er baat bij om zo dicht mogelijk bij dat bedrag te blijven, want dan zijn er de minste extra overhead kosten. Dit maakt dat zorgvuldig triage, een betere risicoafweging en het steunen van ketenpartners voor het oplossen van complexe ketenvraagstukken interessant zijn. Tegelijk zal er ook een prikkel nodig zijn dat de SEH’s niet gaan sturen op het afhouden van noodzakelijke zorg, hierin kan het helpen om toch ook een productieprikkel te houden.

Dit zou kunnen worden bereikt door een vast bedrag per SEH-locatie gebaseerd op de minimale kosten voor personeel die nodig is voor 24/7 open zijn (zogenaamde lumpsum in plaats van afrekening op basis van productie). Voor een SEH zouden dat de loonkosten zijn voor 24/7 twee SEH-verpleegkundigen en 1 acute generalistisch medisch specialist (bv acute internist of SEH-arts). Waarbij het salaris wordt gebaseerd op de cao-ziekenhuizen en de AMS, waardoor indexering automatisch volgt. Deze financiering wordt dan verder aangevuld door inkomsten die ziekenhuizen krijgen uit de reguliere DBC’s (zoals het nu is) of kan nog specifiek worden gemaakt door het invoeren van spoed DBC’s (generieke DBC’s voor alleen de verrichtingen op SEH voor alle huidige poortspecialismen).

Herschikking van patiëntenstromen van de grootste SEH’s naar de kleinere

Een eenvoudige administratieve invoering kan worden bereikt door uit de bestaande financiering van de MSZ het bedrag voor deze budgetbekostiging weg te halen voordat deze verdeeld wordt. Dat zou voor 80 SEH’s op basis van het Rapport kostenonderzoek beschikbaarheidsbijdragen SEH en acute verloskunde gaan om 80 miljoen euro, waar de huidige beschikbaarheidsfinanciering van 30 miljoen ook nog vanaf zou gaan. Hierdoor is er voor alle ziekenhuizen naar rato iets minder financiering, maar worden de kosten voor de SEH weer teruggegeven. De facto geeft dit een kleine herschikking van de grootste SEH’s in Nederland, naar de kleinere. Waardoor er voor de kleinere SEH’s een prikkel is om te gaan groeien en voor de grotere om zorg af te staan aan de kleinere. Waardoor het ook aan de laatste doelstelling van het stimuleren van een goede schaal voldoet.

Een kort antwoord op de vraag van de redactie

Het huidige besluit in de Kamerbrief biedt vooral een behoud van de status quo. Echter, er zouden ook mogelijkheden zijn om ook binnen de huidige kaders een sturing op een effectieve acute keten mogelijk te maken via budgetbekostiging.

2. Hoe vergroten we de invloed van burgers wanneer instellingen en verzekeraars ingrijpende wijzigingen voorbereiden in het regionale acute-zorgaanbod?

De herinrichting van de acute zorg raakt direct aan de bestaanszekerheid van inwoners. Toch ervaren inwoners vaak pas aan het eind van de besluitvorming, als het te laat is, dat “hun” spoedeisende hulp verdwijnt of verschraalt. Vaak wordt dan de onvermijdelijkheid van het besluit benadrukt, terwijl er eerder of elders in het proces andere keuzes gemaakt konden worden. Terecht wijzen tal van citaten in verkiezingsprogramma’s (zie bijlage) op het eerder inschakelen van bewoners bij verdwijning of verschraling van hun SEH.

Twee problemen bij onvoldoende draagvlak van de bevolking

De uitdagingen hierbij zijn tweeledig. Ten eerste wanneer veranderingen onvoldoende maatschappelijk draagvlak hebben, dreigt bestuurlijke verlamming en juridisering. Tegelijk zorgt de burger bij eerdere betrokkenheid ook voor een borging van fundamentele waarde en belangen. Zorgprofessionals, bestuurders van zorginstellingen en ook patiënten kunnen vaak een grote focus hebben op medische zorg, terwijl juist gezondheid uit veel meer elementen bestaat. Medische zorg is uit meerdere onderzoeken, zoals de WHO en RIVM maar voor 10-20% verantwoordelijk voor de ervaren gezondheid van inwoners. Volksvertegenwoordiging is hierin een belangrijke vertegenwoordiger, maar ook de inwoners kunnen bijdragen aan de afwegingen die hierin te maken zijn. Juist omdat misschien financiële afwegingen anders worden gemaakt wanneer maatschappelijke gezondheid centraal staat, bijvoorbeeld door het investeren in bestaanszekerheid en niet in een hoogtechnologische en kostbare nieuwe behandeling. Meer invloed van inwoners is daarom niet alleen wenselijk, maar een voorwaarde voor uitvoerbaarheid.

Hieronder volgen enkele stappen om het draagvlak onder de bevolking te vergroten:

  1. De eerste stap is transparantie: inwoners moeten kunnen begrijpen waarom een wijziging nodig is en wat de concrete gevolgen zijn – in reistijd, wachttijd en bereikbaarheid. Dat vraagt om publieksvriendelijke informatie, bijvoorbeeld via regionale dashboards die prestaties en druktepatronen van SEH’s tonen.
  2. Vervolgens moet inspraak vroeg in het proces plaatsvinden. Niet pas nadat plannen in bestuurlijke kringen zijn uitgekristalliseerd, maar bij de formulering van scenario’s.
  3. Een verplicht participatie-plan bij elke voorgenomen wijziging zou vast moeten leggen hoe gemeenten, patiëntenorganisaties en inwonerspanels worden betrokken en hoe hun inbreng zichtbaar wordt meegewogen. Dat kan ook een andere focus geven in besluitvormingstrajecten. Bijvoorbeeld is excellente zorg voor een beperkt aantal ziektebeelden verder weg meer gewenst, dan uitstekende zorg voor een groter aantal ziektebeelden dichterbij?
  4. Daarnaast verdient de regio een structureel inwonerplatform binnen de ROAZ-structuur, met een formele adviesrol of zelfs een veto op procesniveau. Alleen zo wordt inspraak meer dan een rituele consultatie.
  5. Een onafhankelijke maatschappelijke effectrapportage kan de balans opmaken tussen financiële en maatschappelijke belangen.

Een kort antwoord op de tweede vraag van de redactie

Politieke partijen van links tot rechts benadrukken in hun programma’s het belang van nabijheid, zeggenschap en bescherming van streekziekenhuizen. Die breed gedeelde wens vraagt om institutionele verankering: wettelijke inspraakrechten, transparante besluitvorming en toetsbare maatschappelijke criteria. Wanneer instellingen en verzekeraars zulke spelregels omarmen, kan inwonerparticipatie uitgroeien tot een kracht die beleidskeuzes versterkt in plaats van vertraagt. De acute zorg verliest dan niet aan legitimiteit, maar wint aan draagvlak en stabiliteit.

Bijlage

Citaten verkiezingsprogramma’s 2025 op het gebied van SEH’s, acute zorg en streekziekenhuizen.

Partij voor de Dieren

We gaan zorgarmoede tegen in krimpregio’s, dorpen en achtergestelde wijken. Iedereen heeft recht op toegankelijke zorg, waar je ook woont. Daarom behouden we streekziekenhuizen en basiszorgvoorzieningen zoals huisartsenposten, tandartsen en apotheken in alle regio’s. P.101.

BBB

De afgelopen jaren heeft BBB de regionale zorg stevig op de kaart gezet. Zo hebben wij ons ingezet voor een traumahelikopter voor Oost-Nederland, een regionaal zorgbudget en het behoud van streekziekenhuizen. Zorg dichtbij is geen luxe, maar noodzaak. We werken aan vijf pijlers. P.73.

Ziekenhuizen met regionale functies; Ziekenhuizen met regionale functies van spoedeisende hulp (SEH), spoedeisende verloskunde en Intensive Care (IC) zijn wezenlijk belangrijk voor de regio. In de bekostiging hoort rekening te worden gehouden met dit regionale belang.

Regionale regie op opleidingen; Zorgverleners die een stage of zelfs hele opleiding in een ziekenhuis of zorginstelling hebben gevolgd, blijven vaker behouden voor de regio. Om die reden moet er regionale regie komen op opleidingen en stages.

Fonds voor regionale ziekenhuizen; Zorg dichtbij verdient steun. BBB vindt dat iedereen, waar je ook woont, toegang moet houden tot goede ziekenhuiszorg in de buurt. Regionale ziekenhuizen spelen daarin een onmisbare rol. Zij bieden basiszorg dichtbij huis, nemen druk weg van universitaire centra en zijn van groot belang voor leefbaarheid en bereikbaarheid in de regio. Daarom richten we een speciaal fonds op ter ondersteuning van regionale ziekenhuizen. Dit fonds biedt financiele ruimte voor noodzakelijke investeringen in personeel, voorzieningen en samenwerking en helpt bij het voorkomen van sluitingen of schaalvergroting die ten koste gaan van de patient. BBB kiest voor een zorgstelsel waarin niet alleen doelmatigheid, maar ook nabijheid en solidariteit centraal staan. P.74.

CDA

Zorg voor elkaar – Solidariteit blijft de basis van ons zorgstelsel. Zorg moet dichtbij zijn. Hervormingen zijn daarvoor nodig: eenvoudige zorg in de regio, complexe zorg geconcentreerd voor de beste kwaliteit. P.4.

De laag-complexe zorg moet voor heel Nederland beschikbaar zijn en van goede kwaliteit. Algemene en laag-complexe zorg vindt plaats in regionale centra. Zij werken onderling samen: niet elk ziekenhuis hoeft alles te doen. We stimuleren vernieuwing van het aanbod, bijvoorbeeld door laag-complexe medisch specialistische zorg via gezondheidscentra aan te bieden, waar meer digitaal wordt gewerkt en waar de specialist naar de patiënten toekomt.

Hoog-complexe zorg concentreren we in academische ziekenhuizen en gespecialiseerde topcentra die zich meer zullen richten op hun kerntaken.

De minister krijgt bevoegdheden om concentratie en regionale specialisatie af te dwingen. P.24.

FvD

Daarnaast is de positie van de patiënt verzwakt door schaalvergroting en het sluiten van ziekenhuizen. Veel mensen moeten verder reizen voor zorg en hebben minder zekerheid over de continuïteit van hun behandeling. FVD kiest voor kleinschaligheid: regionale ziekenhuizen moeten worden heropend, P.55.

Kleinschalige zorg terugbrengen; We stimuleren kleinschalige medische zorg met maatschappen in plaats van loondienst en heropenen regionale ziekenhuizen, zodat zorg dichtbij de patiënt blijft P.56.

Gesloten ziekenhuizen heropenen; We heropenen ziekenhuizen die zijn gesloten, zodat de zorgvoorziening regionaal wordt versterkt. P.56.

Ja 21

Geen opmerkingen.

GroenLinksPvda

Zorg dichtbij, ook in de regio; Waar je ook woont, de ambulance moet je altijd op tijd kunnen bereiken om je naar een ziekenhuis in de buurt te brengen. We gaan de verschraling van zorgvoorzieningen actief tegen en zetten in op het behoud van streekziekenhuizen. Ook hier kiezen we voor samenwerking boven marktwerking. De acute zorg gaan we financieren op basis van beschikbaarheid en niet langer per verrichte handeling. P.139.

D66

We verbeteren de kwaliteit van ziekenhuiszorg door complexe behandelingen te laten plaatsvinden waar de beste voorzieningen en de meeste ervaring en expertise zijn. P.33.

NSC

Niet-complexe ziekenhuiszorg zoals de meeste spoedeisende hulp, verloskunde en poliklinieken kan het meest doelmatig op regionale schaal worden georganiseerd. We zetten ons daarom in voor het behoud van streekziekenhuizen. Waar nodig passen we de financiering aan op de beschikbaarheid van regionale acute zorgvoorzieningen. Voor topklinische laagfrequente behandelingen kan centralisatie verdedigbaar zijn. P.62.

PVV

De PVV heeft een groot hart voor de regionale ziekenhuizen. Deze regionale ziekenhuizen hebben belangrijke afdelingen: van een intensive care tot de spoedeisende hulp, geboortezorg of andere verpleegafdelingen. Het kan niet zo zijn dat mensen voor deze zorg onnodig lang naar een ander ziekenhuis moeten rijden. Wij vinden dat deze afdelingen nooit vanwege financiële problemen afgeschaald of gesloten mogen worden. De overheid krijgt hierover weer zeggenschap. Zodra een zorgafdeling in geldnood zit, moet de overheid wat ons betreft bijspringen. De PVV heeft hiervoor geld gereserveerd. P.17.

Acute zorg uit de marktwerking halen.

Regionale ziekenhuizen behouden met spoedeisende hulp, intensive care en geboortezorg – indien nodig met financiële steun. P.18.

SGP

Regionalisering mag niet ten koste gaan van goede zorgaanbieders met landelijke dekking. P.20.

Basiszorg en (acute) medische zorg blijven overal in Nederland beschikbaar, ook in Limburg, Drenthe en Zeeland. De aanrijtijd van ambulances moet beter, zoals op de Veluwe, de Zeeuwse en Zuid-Hollandse eilanden en in het Groene Hart (p.25).

De SGP wil verstandige beschikbaarheidsbekostiging van de acute zorg. P.25.

SP

Iedere regio heeft recht op zorg. Ziekenhuizen, huisartsenposten en spoedeisende-hulpafdelingen blijven behouden, óók in krimpregio’s. Waar zorg verdween, brengen we die terug. Specialisten gaan in loondienst en ziekenhuizen worden gefinancierd op basis van zorgbehoefte, niet per verrichting. We zorgen dat kraamzorg behouden blijft en schaffen de eigen bijdrage voor kraamzorg af. P.11.

De spoedzorg blijft van hoge kwaliteit. Van de ambulancezorg maken we een publieke dienst, zonder marktwerking of aanbestedingen. Waar nodig komen extra ambulances beschikbaar. We sluiten geen spoedeisende hulpposten. P.12.

ChristenUnie

Spoedeisende zorg in de regio. We houden posten voor spoedeisende hulp en andere vormen van acute zorg beschikbaar in het hele land. Ziekenhuizen, huisartsenposten, ambulancediensten en wijkverpleegkundige SEH inzet in minder dichtbevolkte gebieden krijgen daarvoor extra geld. P.46.

DENK

Geen opmerking (alleen in de inleiding één zin: in steeds meer wijken dorpen en stadsdelen is onvoldoende zorg te vinden). P.33.

VVD

Kiezen voor goede zorg: Patiënten hebben recht op beschikbare informatie over kwaliteit van zorg en de lengte van wachtlijsten. We verplichten zorgaanbieders daarom om kwaliteitsinformatie en informatie over wachtlijsten toegankelijk te maken voor onderzoeksinstellingen, toezichthouders en financiers. Op basis van deze gebundelde informatie kunnen patiënten onderbouwd kiezen tussen regionale zorg dichtbij of gespecialiseerde zorg verder weg. De afspraken tussen zorgverzekeraars, zorgkantoren en gemeenten met de welzijn- en zorgaanbieders dienen altijd te gaan over de balans tussen kwaliteit, toegankelijkheid en de betaalbaarheid van zorg. Door in samenwerking tussen deze partijen langetermijncontracten te sluiten, kan welzijn en zorg in een regio structureel worden verbeterd.

Ziekenhuizen regionaliseren en concentreren: Eenvoudige ziekenhuisingrepen moeten zoveel mogelijk dichtbij huis plaatsvinden. Als een behandeling in een streekziekenhuis kan, vindt de behandeling bij voorkeur daar plaats. Complexe zorg, zoals oncologie, cardiochirurgie en ernstige zenuw- en spierziekten worden geconcentreerd op aantal centrale plekken, zodat artsen meer kunnen specialiseren en de kwaliteit constant beter wordt. P.76.

Volt

Geen opmerkingen.

50plus

Geen opmerkingen.

Zoektermen voor internet

David Baden, budgetbekostiging, ziekenhuizen, SEH’s, partijprogramma’s, verkiezingen, kamerbrief, toegankelijkheid, betaalbaarheid, kwaliteit

Reactie verzenden

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *