Door Guus Schrijvers en Robert Mouton, redacteuren van de Nieuwsbrief Zorg en Innovatie.  

Wat de casus inhoudt 

Op donderdag 10 oktober toonde VWS-minister Agema begrip voor het verbouwplan van het ziekenhuis Zuyderland: de instelling biedt na de grote Heerlense verbouwing alle hoog-complexe acute zorg, acute verloskunde en alle IC-zorg aan op de locatie-Sittard en niet meer in Heerlen. De bestuursraad van het ziekenhuis beloofde op 10-10 terug te komen op dit verbouwplan als de arbeidsmarkt voor zorgprofessionals in de komende jaren verandert. In dat geval zal Heerlen toch een volwaardig pakket aan zorg aanbieden. Dit verbouwplan ging in tegen de motie van de meerderheid van de Tweede Kamer, die vasthield aan de duurdere variant van behoud van alle acute zorg, acute verloskunde en alle IC-zorg in Heerlen. Ook de burgemeester van Heerlen was tegen het verbouwplan. De opstelling van minister Agema op 10-10 vormt een precedent. Indien de minister begrip toont in Limburg moet zij dat ook doen bij gelijke omstandigheden in andere regio’s. Voor het parlement geldt hetzelfde: als de meerderheid nu pleit voor het behoud van bestaande volwaardige ziekenhuislocaties, is dat ook te verwachten in andere regio’s die te maken hebben met spreiding en concentratie van acute zorg. Hieronder volgt een overzicht van de leerpunten uit de casus-Zuyderland voor parlement, VWS, ziekenhuisbestuurders, zorgverzekeraars, lokale overheden en regio’s.  

Geen moties in parlement voor wetswijziging en extra-geld voor Zuyderland 

In de Tweede Kamer was bekend dat het kabinet een ziekenhuis niet kan opdragen om een zorgaanbod te wijzigen of samen te voegen. Daarvoor is een wijziging nodig van de Wtza en de Wet Marktordening Gezondheidszorg. Die maken op hun beurt deel uit van een complex aan wetgeving waar rekening mee gehouden moet worden. De bal ligt nu bij de Tweede Kamer. Willen politieke partijen dat een VWS-minister als laatste instantie een zorgaanbieder kan dwingen een takenpakket voort te zetten of te wijzigen, kortom doorzettingsmacht krijgt, dan kunnen zij daartoe een initiatiefvoorstel indienen om de genoemde wetten af te schaffen dat in zijn uiterste consequentie betekent dat het verzekeringsstelsel wordt genationaliseerd.  

VWS respecteerde consensus in de regio Zuid-Limburg 

De bestuursraad van Zuyderland had groot draagvlak verworven voor haar eigen plan bij Zorgverzekeraar CZ. Die werkt al vele jaren intensief samen op basis van een meerjarencontract van tien jaar. Dit leidde over de periode 2015-2022 tot een reductie van het aantal verpleegdagen van 35 procent over de periode 2015-2022. Het aantal opnames daalde met 16 procent. Het eigen vermogen van Zuyderland steeg in de genoemde periode van 70 naar 99 miljoen euro. Klik hier voor meer informatie over deze cijfers. Tot het laatste moment tijdens het werkbezoek van Agema op 10 oktober, bleef CZ aan de zijde van Zuyderland. Dat gold ook voor andere instanties zoals het Medisch Specialistisch Bedrijf van Zuyderland, de cliëntenraad, de ondernemingsraad, de huisartsenorganisaties en diverse burgerberaden. Alleen een deel van het lokaal openbaar bestuur bleef dwarsliggen. Andere regio’s en ziekenhuisbesturen kunnen hieruit leren: Als een regio er zelf uitkomt met instemming van de zorgverzekeraar(s), dan is de kans groot dat VWS en haar overheidsinstanties deze faciliteren.  

VNG en NVZ: vul de AMVB-acute zorg preciezer in 

Op 11 oktober, daags na het Zuyderland-besluit, vond in Utrecht het 25^ste nationale congres plaats over het onderwerp: Slimmer organiseren van de acute zorg. Hier hadden lokale bestuurders of hun medewerkers argumenten aangereikt kunnen krijgen over het waarborgen van medische veiligheid en de toegang tot acute zorg van hun burgers. Het congres trok 200 deelnemers uit alle regio’s van het land. Maar niemand van hen was werkzaam bij of voor een gemeentebestuur. Dat stelt teleur. Want de AMVB-acute zorg verplicht zorgaanbieders de colleges van burgemeester en wethouders van de gemeenten en de voorzitter van de veiligheidsregio in de omgeving tevoren te betrekken. Ook eist de AMvB dat de zorgaanbieder zich tevoren aantoonbaar inspant om onzekerheid te voorkomen bij de inwoners uit de omgeving die belang hebben bij de door de zorgaanbieder geboden acute zorg. Wij pleiten ervoor, dat VWS, de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ) en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) lessen trekken uit de casus-Zuyderland. Op basis daarvan kunnen zij de begrippen vantevoren (hoe lang van tevoren?) en aantoonbaar (Wat houdt dat in?) nader invullen.  

Puntoplossingen zijn uit de tijd, het gaat om trajectoplossingen 

Voor de bevolking van een regio speelt veiligheid een grote rol. Die bezorgdheid kristalliseerde zich in Heerlen uit in het wel of niet volwaardig zijn van een volledige SEH in de eigen stad. Dit is een voorbeeld van een puntoplossing. Zo’n oplossing betreft één locatie van acute zorg zonder te kijken naar andere aanbieders van acute zorg. Dat doet een trajectoplossing wel. Een voorbeeld: in een trajectoplossing gaat het bijvoorbeeld om de vraag of Heerlense mensen met een beroerte na de verbouwing even snel op een IC in Sittard kunnen arriveren. Worden de normen van de Kwaliteitskader Spoedzorgketen nog gehaald? Op verkeersterrein hebben gemeenten grote ervaring met puntoplossingen (bijvoorbeeld per kruispunt) versus trajectoplossingen (bv ontwerpen van een fietsroute). Trajectoplossingen zijn meestal belangrijker dan puntoplossingen. Om deze reden het volgende pleidooi: Zorgaanbieders betrek gemeenten ook bij trajectoplossingen in de acute zorg en niet alleen bij wijzigingen van SEH’s. SEH’s zijn maar een onderdeel van de totale acute zorg.  

Zuyderland: loop voorop met arbeidsbesparende ICT…

Met veel bravoure nam David Jongen, bestuursvoorzitter van het Zuyderland, op 4 juli deel aan de discussie over de vernieuwbouw; De schaarste aan personeel en niet financiële schaarste dwingt ons te kiezen voor de concentratie van IC-zorg en hoogcomplexe acute zorg in Sittard. Dit argument overtuigde Minister Agema uiteindelijk om de beoogde verhuizing en vernieuwbouw te accepteren. Wel vroeg zij op 10 oktober om terug te komen op dit standpunt als de personeelsschaarste aanzienlijk is verminderd. Daarop is toegezegd door Zuyderland dat er rekening wordt gehouden in de bouw met eventuele uitbreiding in de toekomst met een SEH en een IC. 

Op dit moment wordt in den lande volop uitgeprobeerd of kunstmatige Intelligentie arbeid in de acute zorg kan besparen. Wij denken hierbij aan bijvoorbeeld de reeds functionerende AI-toepassingen die aan bod kwamen op het genoemde acute-zorgcongres op 11 oktober: 

• Juvoly Quick consult waarbij de PC het consultgesprek samenvat in het medisch dossier,  

• De verbluffende resultaten van chat GPT op de SEH van het Jeroen Bosch ziekenhuis 

• De tijdsbesparende zelftriage door patiënten bij huisartsenposten die ook bij seh’s toe te passen is.  

•  En de Boneview AI van Gleamer die botbreuken betrouwbaar kan vaststellen zonder fysieke aanwezigheid van een SEH-arts of chirurg. 

Het zou het Zuyderland sieren als zij de belofte aan de minister nastreeft door zwaar in te zetten op reeds beschikbare en te verwachten AI-toepassingen in de acute zorg.  

…en loop ook voorop met een IZA-transformatieplan dat het sociaal domein in Zuid- Limburg versterkt 

Bestuursvoorzitter De Jonge pleitte in De Volkskrant van 2 oktober voor meer overheidssteun binnen het sociale domein voor Heerlen-Noord de Oostelijke Mijnstreek. Eerder pleitte SER-voorzitter Kim Putters ook hiervoor. De Zuid-Limburgse CZ-regiomanager Wiro Gruisen is bezig om de bekende Pluspraktijken in de eerste lijn zwaarder te betrekken bij preventie en sociaal domein. Zie hiervoor elders in dit nummer van de Nieuwsbrief Zorg en Innovatie.  

Welnu, een van de doelen van het Integraal Zorgakkoord is het versterken van het sociaal domein in de zorgkantoorregio’s. In het regeerprogramma staat ook dat dit het doel is van de regering-Schoof. Kortom, wij spreken de hoop uit, dat Zuyderland zich sterk maakt voor een IZA- transformatieplan dat het sociaal domein en de pluspraktijken versterkt. In IZWA (IZA 2.0), het komende Integraal Zorg en Welzijnsakkoord, zo lazen wij in Zorgvisie, worden extra middelen beschikbaar gesteld voor dit soort domeinoverstijgende samenwerkingen. Wij zijn benieuwd. 

Over de auteurs  

Guus Schrijvers was hoogleraar Public Health bij het UMC Utrecht, is gezondheidseconoom en redacteur van de Nieuwsbrief Zorg en Innovatie. 

Robert Mouton is opgeleid als filosoof en master of public health, werkte in diverse staffuncties in de gezondheidszorg en is hoofdredacteur van de Nieuwsbrief Zorg en Innovatie.  

Zoektermen op internet:

Robert Mouton, Guus Schrijvers, editorial, beleidsontwikkeling, Zuyderland, Agema, AMvB, acute zorg, wetswijziging, SEH, puntoplossing, trajectoplossing, ziekenhuizen