Door Nicole Zwaga, kaderhuisarts spoedzorg.

In Nederland wordt de acute zorg 24/7 geleverd door verschillende hulpverleners. Om knelpunten te monitoren en te anticiperen op toekomstige uitdagingen monitort de Nederlandse zorg Autoriteit (NZA) relevante cijfers en trends. In november 2024 is een overzicht uitgebracht van de ontwikkelingen in de periode 2017-2023.

Er zijn 4 opvallende trends in deze periode

1. Het aantal ambulanceinzetten daalt in 2023 t.o.v. de jaren ervoor. Dit betreft vooral ritten naar de SEH; ambulance met hulp ter plaatse komt vaker voor.
2. Het gebruik van de Huisartsenpost (HAP) daalt in 2023 na een stijging in de jaren ervoor
3. Het aantal bezoeken aan de spoedeisende hulp (SEH) neemt procentueel af.
4. Er is een verschil in gebruik van de acute zorg in verschillende leeftijdsgroepen:
   • Jongeren (5-19 jaar) maken meer gebruik van de huisartsenpost in avond-, nacht- en weekend uren
   • In 2020 en 2021 daalde het acute zorggebruik onder jongeren sterker dan bij volwassenen en ouderen.
   • Ondanks groei van het aantal 65-plussers in de bevolking is het gestandaardiseerde gebruik van de SEH van deze groep gedaald, Bij 85-plussers is de daling van gebruik van spoedeisende zorg (in ANW) het grootst.

Mogelijke verklaringen van deze trends

De verklaringen van deze trends worden in het document niet expliciet benoemd, maar kunnen mogelijk geduid worden op basis van een aantal ontwikkelingen.

1. De periode 2020-2021 betrof de COVID-pandemie met de lockdownmaatregelen, een fase waarin jongeren veelal thuis waren en er veel minder kans was op sportletsel, verkeersongevallen etc.
2. De toename van het aantal jongeren dat gebruik maakt van zorg in ANW-uren is mogelijk te verklaren door toename van sportletsels/verkeersletsels en wellicht door andere verwachtingen bij jongeren in beschikbaarheid van zorg en invloed van digitale media.
3. Opvallend is dat juist bij ouderen (65-plus) en vooral bij 85-plus het aantal mensen dat gebruik maakt van acute zorg/ANW zorg in verhouding sterk is gedaald. Mogelijk heeft hier een aantal factoren een rol gespeeld. Dit kan ik vooral duiden op basis van de ervaringen in de regio Zoetermeer/ Haaglanden vanuit mijn eigen praktijk.
   • De ontwikkeling van en aandacht voor advanced care planning (ACP) bij kwetsbare ouderen Advance Care Planning bij kwetsbare ouderen | H&W. Steeds vaker wordt bij (kwetsbare) ouderen met de huisarts samen het gesprek gevoerd over wensen en mogelijkheden bij acute situaties. Hierdoor kan er al beter geanticipeerd worden en kunnen behandelwensen (niet insturen) gerespecteerd worden. Zeker met de steeds betere beschikbaarheid van relevante patiënten gegevens op het LSP (landelijk schakelpunt). Spoedzorg | AORTA-LSP kan de directe beschikbaarheid van medische voorgeschiedenis en behandelwensen sneller leiden tot inzet van de juiste zorg.
   • Er is een ontwikkeling gaande om ouderen langer zelfredzaam te houden met een eigen vangnet. Ook hier past ACP bij , maar dit betreft ook andere preventieve maatregelen en netwerkzorg om de patiënt heen. In Zoetermeer is deze ontwikkeling in gang gezet vanaf 2019 , in het platform Samen ZoeterMeer Gezond (Advance Care Planning (ACP) – Samen Gezond )
   • Er is op steeds meer plekken een centraal coördinatiepunt opgezet van waaruit zorg /tijdelijk verblijf kan worden geregeld. Vanuit dit punt kan op elk moment passende zorg voor patiënten worden geregeld, ook anticiperend waardoor er veel minder vaak “het -gaat -thuis-niet -meer-op-vrijdagavond” telefoontjes zijn waar een ambulance rit en opname via SEH nodig is. Dit lijkt de druk op de acute zorg door ouderen te verlagen. Zie alhier.
   • Tot slot: ambulances leveren steeds vaker zorg ter plaatse (zie alhier).

Conclusie

Met verandering in demografische ontwikkelingen, stijging van het aantal ouderen en de toenemende verwachting van de jongere generatie op snelle beschikbaarheid van zorg wordt het steeds relevanter de (beperkt) beschikbare mankracht en middelen in de zorg zo effectief mogelijk in te zetten. De ontwikkelingen die landelijk ingezet zijn op delen van medische gegevens, anticiperen op zorgbehoefte, regionale coördinatie van type zorg en goede triage die leidt van de zorgvraag naar de juiste hulpverlener, lijken bij elkaar een voorzichtig gunstig effect te geven.

Dit pleit voor nog meer inzet van gezamenlijke triage van zorgvraag door de burger in ANW (combinatie meldkamer ambulance, hap/thuiszorg/ggz) en het coördineren van zorg/tijdelijk verblijf.

Over de auteur

Nicole Zwaga is huisarts en praktijkcoördinator in het Gezondheidscentrum De Watertoren te Zoetermeer. Ook is zij huisartsen-opleider via het LUMC, kaderhuisarts Spoedzorg, coördinator Werkgroep Deskundigheidsbevordering Huisartsenzorg te Zoetermeer en LUMC-coördinator voor het werken door huisartsen-in-opleiding op huisartsenposten. Zij is bereikbaar via linkedin.com/in/nicole-zwaga-6733b112 en via n.zwaga@eerstelijnszorgzoetermeer.nl

Zoektermen voor internet

Nicole Zwaga, ziekenhuizen, eerste lijn, Acute zorg Nederland, Trends acute zorg, SEH-bezoeken, Huisartsenpost gebruik, Ambulancezorg trends, Ouderen en acute zorg, Advance Care Planning (ACP), Zorgcoördinatie Nederland, Spoedzorg ontwikkelingen, Digitale triage zorg, Regionale zorgcoördinatie