Door Jannie Riteco, raad van bestuur Zorggroep Almere. 
 
In Almere staan zorg- en welzijnsorganisaties in de startblokken voor een grootschalige transformatie. Samenwerking is cruciaal om de uitdagingen die er liggen gezamenlijk aan te pakken en de juiste zorg en ondersteuning op de juiste plek te bieden. In dit kader heeft Positief Gezond Almere (PGA) in 2021 de eerste stappen gezet om deze verandering te realiseren. Wat begon als een initiatief van Zorggroep Almere en het Flevoziekenhuis, is inmiddels gezamenlijk opgepakt door regionale zorg- en welzijnsorganisaties, gemeente Almere, zorgverzekeraar Zilveren Kruis en Elaa. Inmiddels heeft het project een bredere visie aangenomen onder het motto: Almere dichter bij een gezonde toekomst! Wat is PGA, wat willen we bereiken, waarom is dit programma zo belangrijk? En waarom is Almere dé plek voor dit initiatief? Jannie Riteco, bestuurder bij Zorggroep Almere, is één van de pleitbezorgers van PGA en licht dit graag toe. 

Almere bouwt voort op 50 jaar samenwerking in de zorg, maar dat is niet genoeg 

Wat Almere zo bijzonder maakt, is dat de zorg is meegegroeid met de stad. Zorggroep Almere is ontstaan toen de stad bijna vijftig jaar geleden het licht zag. Vanaf het eerste moment is samenwerking gezocht met de partners in de stad. Die jarenlange samenwerking zorgt voor een stevige basis, een unieke samenhang en continuïteit in de zorg voor alle inwoners. Dit netwerk maakt dat Almere een koploperpositie in Nederland heeft als het gaat om passende zorg. Ondanks alle diverse vooruitstrevende initiatieven is dat toch niet toereikend meer. Daarom heeft Zorggroep Almere samen met haar partners een transitieplan ingediend bij de zorgverzekeraars. We moeten blijven innoveren om de huidige én toekomstige uitdagingen proactief en vooral gezamenlijk aan te pakken met onze partners en het sociaal domein. De groeiende zorgvraag, de dubbele vergrijzing en de druk op de arbeidsmarkt vereisen dat we nu al verder kijken dan de bestaande oplossingen. Met PGA willen we de zorg niet alleen optimaliseren voor vandaag, maar ook toekomstbestendig maken door nog meer in te zetten op preventie, digitalisering en domeinoverstijgende samenwerking.

Positief Gezond Almere startte in 2021 

In 2021 werd duidelijk dat er een groeiende behoefte is aan meer domeinoverstijgende samenwerking in de zorg in Almere. De aanleiding was vooral dat afzonderlijke organisaties inzagen en de behoefte deelden dat we de uitdagingen van Almere niet afzonderlijk, maar juist in samenhang en in samenwerking met elkaar moeten aangaan én aanpakken. Met het gedachtegoed van Positieve Gezondheid als basis, ontstond Positief Gezond Almere. PGA is een samenwerking van: Zorggroep Almere, Regio-organisatie Huisartsen Almere (ReHA), gemeente Almere, Flevoziekenhuis, GGD Flevoland, Flevolandse Patiëntenfederatie, GGZ Centraal, Elaa, JGZ Almere, Woonzorg Flevoland, vrijwilligers- en mantelzorgorganisatie VMCA, welzijnsorganisatie De Schoor en Zilveren Kruis. Wat PGA zo uniek maakt, is de nadruk op organisatie- en domeinoverstijgende samenwerking. Succesvolle zorgtransformatie kan alleen plaatsvinden als alle partijen in de stad, van beleidsmakers tot zorgverleners, actief betrokken zijn bij en samenwerken aan gemeenschappelijke doelen. Dit vraagt om een cultuurverandering en een andere manier van denken. Het gaat niet alleen om het belang van de eigen organisatie, maar juist om het bredere belang van de gehele zorgketen. De inwoner van Almere staat hierbij centraal. 

In 2032 heeft Almere 2400 zorgmedewerkers te weinig 

 In Almere staan we voor complexe uitdagingen. Het is een van de snelst groeiende steden van Nederland. De stad heeft in de afgelopen decennia een aanzienlijke bevolkingsgroei doorgemaakt en blijft uitbreiden. Almere vergrijst en het aantal chronische aandoeningen neemt toe. Naast de toenemende zorgvraag die deze ontwikkelingen met zich meebrengt, is er, net als in de rest van Nederland, krapte op de arbeidsmarkt. Als we niets doen, is de voorspelling dat er in 2032 een tekort van 2.400 zorgmedewerkers zal zijn in Almere. Voor Zorggroep Almere betekent dit dat we actief moeten inzetten op efficiëntere zorgprocessen, preventie en het versterken van de zelfredzaamheid van inwoners om de druk op de eerstelijnszorg te verminderen. Domeinoverstijgende samenwerking is cruciaal omdat de traditionele scheidslijnen tussen eerstelijns-, tweedelijns-, en maatschappelijke zorg niet meer volstaan om deze uitdagingen aan te pakken. Door meer en efficiëntere samenwerking, en door het sociaal domein, de welzijnspartners en de omgeving beter in te zetten, ontstaat ruimte in de zorg. Een aanzienlijk deel van de patiëntvragen die nu bij de huisarts terechtkomen, kunnen op een andere plek beter verholpen worden. Het doel van PGA is om doorbraken te realiseren in de samenwerking, zodat de inwoners van Almere beter en sneller worden geholpen op de juiste plek. Daarnaast worden preventie en gezondheid nog meer centraal gesteld. Een verschuiving van zorg naar gezondheid, met meer aandacht voor preventie en vroegtijdige interventie, kan alleen worden bereikt met een geïntegreerde aanpak waarin alle partijen een rol spelen. Het creëren van een gedeelde visie en een gezamenlijke werkwijze is essentieel voor de toekomst van de zorg voor alle inwoners van Almere.

Almere wil de inwonersgroei innovatief opvangen… 

 Almere is een ideale proeftuin voor nieuwe en innovatieve zorgmodellen, dankzij zijn unieke demografische en sociale kenmerken. Bij Zorggroep Almere werken de eerstelijnszorg en de ouderenzorg al organisatorisch onder één dak. Van oudsher is de medisch specialistische zorg aan de lage kant: voor haar 226.500 inwoners kent Almere slechts één ziekenhuis (het Flevoziekenhuis). Onze stad groeit tot 2035 door naar 260.000 inwoners en tot 2050 naar 400.000 inwoners. Voor ons is het de uitdaging om de toekomst niet in te richten met meer van hetzelfde maar door in te zetten op het sociale domein, preventie en zelfredzaamheid.  

…maar heeft ook de uitdagingen die elders ook aanwezig zijn 

 Onze stad staat niet alleen voor de opvang van een groeiende zorgvraag maar ook voor uitdagingen die elders in Nederland spelen, zoals onvoldoende ontwikkelde sociale cohesie, vergrijzing in bepaalde wijken en een relatief hoge vraag naar eerstelijnszorg en welzijnsdiensten. Almere heeft al een sterke basis gelegd door bestaande netwerken tussen zorg- en welzijnsinstellingen, de gemeente en zorgverzekeraars. Onze stad biedt daardoor een ideale omgeving om nieuwe samenwerkingsmodellen te testen, op te schalen en vervolgens landelijk uit te rollen. 

Almere gaat verder dan het Integraal Zorgakkoord 

Het Integraal Zorgakkoord (IZA) heeft sinds zijn lancering veel aandacht getrokken als belangrijke mijlpaal voor samenwerking binnen de zorg. Ik vind het wel belangrijk om te benadrukken dat PGA een breder kader biedt. Het IZA richt zich voornamelijk op afspraken tussen zorgverzekeraars, zorgaanbieders en de overheid om de zorg beter, betaalbaarder en toegankelijker te maken. Voor Zorggroep Almere biedt PGA een kans om verder te kijken dan de afspraken binnen het IZA door ook welzijn, preventie en sociale zorg nadrukkelijker in het zorgproces te integreren. PGA gaat verder. Het is een breder en doorlopend programma dat zich richt op duurzame zorgtransformatie door middel van innovatieve oplossingen en het versterken van regionale samenwerkingen. PGA bouwt voort op de fundamenten die gelegd zijn door de betrokken partijen en werkt aan het verbinden van verschillende zorgdomeinen op regionaal niveau.  
 
Het recente akkoord voor het Addendum Zorg en Welzijn, dat aansluit op het bestaande Integrale Zorgakkoord, heeft belangrijke veranderingen teweeggebracht. Zo is er nu financiering beschikbaar voor domeinoverstijgende zorg, en krijgt de verbinding met het sociaal domein veel meer aandacht. Het addendum legt extra nadruk op samenwerking tussen verschillende zorgdomeinen en het sociaal domein, en biedt daarmee een bredere en duurzame aanpak. Het bouwt voort op thema 3 van de regeringsverklaring, waarin staat dat het IZA wordt uitgebreid, versterkt en verder uitgewerkt in een aanvullend zorg- en welzijnsakkoord dat doorloopt tot 2028. Zie Regeerprogramma. 

Veel vooruitgang sinds 2021 

 Sinds de eerste aanzet in 2021 is er al veel vooruitgang geboekt. Er zijn talrijke initiatieven gestart die gericht zijn op het verbeteren van samenwerking. Een mooi voorbeeld hiervan is het gezamenlijke project van onder andere het Flevoziekenhuis en Zorggroep Almere: de druppelbril. In het ziekenhuis worden vaak oogdruppels voorgeschreven, bijvoorbeeld na een staaroperatie. Het lukt niet iedere patiënt om zelf deze druppels te gebruiken. Dan is hulp van de wijkverpleegkundige nodig. Met initiatieven zoals de druppelbril en andere vormen van zorginnovatie wil Zorggroep Almere bijdragen aan de zelfredzaamheid van patiënten, zodat in dit geval wijkverpleegkundigen zich kunnen richten op complexere zorgvragen.  
 
Naast de druppelbril zijn er andere belangrijke innovaties, zoals thuistoediening van medicijnen en het meedenkconsult, waarbij inwoners op een laagdrempelige manier toegang krijgen tot zorg. Vanuit Positief Gezond Almere is bovendien de basis gelegd voor de zorghub, een thuiskamer als centraal punt waar zorg en welzijn samenkomen. Dit leidt tot efficiëntere en betere zorgverlening voor de inwoners van Almere en vermindert de druk op het ziekenhuis en de eerstelijnszorg.  

IZA en het sociaal domein: een weerbarstige relatie 

De weg vooruit vraagt om blijvende inzet en nauwe samenwerking. Alleen door samen te werken kunnen we een toekomstbestendig zorgsysteem creëren waarin preventie, sociaal domein en gezondheid centraal staan, en waarin iedere partij een bijdrage levert aan het welzijn van iedereen. De praktijk rondom de beoordeling en toekenning van transformatiemiddelen blijkt echter weerbarstig voor met name het sociaal domein en de informele zorg. Het beoordelingskader impactvolle zorgtransformaties lijkt onvoldoende ruimte te bieden om de gewenste beweging naar de voorkant te maken.  

Een kritische fase breekt aan 

Voor alle deelnemende Almeerse partijen is dit een kritische fase, omdat wij afhankelijk zijn van deze middelen om onze transformatiedoelen, zoals het versterken van preventie en wijkgerichte zorg, te realiseren. De snelle toets hebben we al doorstaan. Op dit moment wordt intensief samengewerkt met Zilveren Kruis om te komen tot een definitief goedgekeurd transformatieplan. We hebben er vertrouwen in dat we voor de kerst witte rook hebben. 

Kortom 

Onze Almeerse collega-bestuurders en wij pleiten ervoor dat de gemeente Almere structureel en substantieel financieel gefaciliteerd wordt om het sociaal domein en de sociale basis te versterken. Dan ontstaat er meer ruimte voor laagdrempelige en/of informele hulp en ondersteuning bij zorgvragen. Alleen op die manier maakt Almere daadwerkelijk de beweging ‘naar de voorkant’. Wij zien deze beweging niet alleen als een oplossing voor de zorgvraag, maar ook als een bredere maatschappelijke verandering die positieve gevolgen heeft voor andere domeinen, zoals onderwijs en werkgelegenheid. Zo creëert Almere gezamenlijk een bredere, duurzame impact op alle inwoners van de stad. 

Zoektermen voor internet

Jannie Riteco, Almere, eerste lijn, patiëntaspecten. sociaal domein, positieve gezondheid, samenwerking, domeinoverstijgend, IZA, Positief Gezond Almere, preventie