Engelse ZBC’s tekenen apart integraal zorgakkoord met regering en NHS

Door Guus Schrijvers, redacteur.

Besproken documenten:

• DHSS, Reform of elective care, Londen, January 2025
• DHSS, Elective recovery: a partnership agreement between the NHS and the independent Sector,  Londen, January 2025.

Inleiding

Net als in Nederland bestaan er in Engeland Zelfstandige Behandel Centra (ZBC’s). Ze vallen onder de verzamelnaam Independent Sector. Ze vallen niet onder de NHS. Ze ontvangen inkomsten van onafhankelijke, regionale, bestuursorganen, de Trusts. Deze laatste kopen zorg in bij zorgaanbieders, net als zorgverzekeraars in Nederland. Meestal zijn dat Integrated Health Boards, regionale ketenorganisaties binnen de NHS die medisch specialistische zorg, huisartsenzorg en vele andere vormen van zorg aanbieden. Het Department of Health and Social Security, de Trusts, de NHS en de ZBC’s hebben begin dit jaar een integraal zorgakkoord gesloten met als doel: een maximale wachttijd van 18 weken voor alle electieve (= niet-spoedeisende) specialistische medische zorg in 2029. Hieronder volgt een bespreking van het algemene akkoord met de naam Reform of elective care en van het specifieke akkoord (zie hierboven) dat mede is ondertekend door de ZBC’s.

Dit artikel eindigt met een nabeschouwing over de vragen: 1. Bieden de Engelse akkoorden inspiratie voor leidinggevenden die de toegang tot de Nederlandse electieve zorg willen borgen? 2. Moet er een speciaal hoofdlijnenakkoord komen tussen VWS en de Zelfstandige Klinieken Nederland (ZKN) om de AZWA-doelstelling Mensen in Nederland moeten merken dat de toegang tot passende zorg gelijkwaardiger wordt te realiseren in 2029? Wij merken op, dat de onderhandelaren van ZKN het AZWA al hebben ondertekend.

De hervorming van de electieve zorg in Engeland (zie ook alhier)

In 2024 won de Labour Party de verkiezingen. Zij vormde een nieuwe regering. Wesley Streeting (1983) werd minister in het Starmer kabinet. Deze carrière-politicus profileert zich als de bewindspersoon die de wachttijden van Engelse patiënten gaat terugdringen. De hier besproken nota Reform of Elective Care kwam binnen enkele maanden tot stand na zijn benoeming. Streeting pleit er in de nota voor om terug te keren naar de wettelijke norm van 92% van de patiënten die binnen 18 weken worden behandeld. Het gaat hem niet alleen om het naar beneden krijgen van de cijfers, maar ook om het vergroten bij patiënten van de keuzemogelijkheden en competenties om zorgprofessionals te kiezen. Hij plaatst de electieve hervorming binnen een breder kader van drie ontwikkelingen in de Engelse gezondheidszorg: van ziekenhuis naar gemeenschap, van analoog naar digitaal, en van ziekte naar preventie.

De nota omschrijft electieve zorg als een breed scala aan geplande, niet-spoedeisende diensten – van tests en scans tot poliklinische afspraken, chirurgie en kankerbehandeling . In oktober 2024 wachtten 6,3 miljoen patiënten op een afspraak, ingreep of operatie. Meer dan twee vijfde van deze wachttijden was meer dan 18 weken. De 62- en 31-daagse wachttijdnormen voor kanker werden voor het laatst gehaald in respectievelijk 2014/15 en 2019/20. Tegen het einde van 2024 wachtte ongeveer een op de negen mensen in Engeland op electieve zorg – ongeveer 1 miljoen meer dan in februari 2022. De wachttijden zijn extra lang sedert de Covid19-pandemie.

Om in maart 2029 aan de 18-wekennorm te voldoen en de electieve zorg te hervormen doet de nota vier soorten voorstellen. Het voert te ver om alle uitwerking van deze vier categorieën hier te bespreken. Wij volstaan met enkele voorstellen die voor de Nederlandse redacteur (GS) nieuw waren. De vier groepen van voorstellen betreffen:

1. Patiënten mondiger maken door hen meer keuze-opties voor de plaats van behandeling aan te reiken.
   • Het zal normaal worden voor een patiënt om een geïnformeerd gesprek te hebben met de huisarts over een verwijzing naar de electieve zorg en over de keuze waar de patiënt gezien wil worden. Die keuze wordt zichtbaar in een reeks opties gepresenteerd in de NHS-app over wachttijden per type ingreep en de reistijd naar de locatie.
   • Patiënten moeten ook in staat zijn om gemakkelijk online contact op te nemen met hun zorgaanbieder voor de nodige follow-up.
   • Het verbeteren van de informatie die beschikbaar is voor patiënten, zodat zij een weloverwogen keuze kunnen maken op basis van wat voor hen belangrijk is (bijvoorbeeld afstand, wachttijd en kwaliteitsbeoordelingen door gezaghebbende instanties.
2. Hervorming van de dienstverlening door productiever, consistenter – en in veel gevallen anders – te werken aan meer electieve zorg
   • Er komen in Engeland zeventien chirurgische focusklinieken bij voor electieve ingrepen.
   • Er worden nieuwe zorgpaden ontwikkeld voor tenminste vijf specialismen: KNO, gastro-enterologie, longziekten, urologie en cardiologie.
   • Huisartsen ontvangen 20 £ , indien zij voorafgaande aan een verwijzing voor electieve zorg advies en begeleiding vragen om passende zorg te verlenen zorg aan een specifieke patiënt.
3. Het op elkaar afstemmen van financiering, prestatietoezicht en leveringsnormen
   • De bestaande tarieven voor medische consulten en behandelingen blijven gehandhaafd. Daaraan wordt als voorwaarde toegevoegd dat capaciteitsverhoging moet leiden tot kortere wachttijden. De toegewezen budgetten houden hiermee rekening.
   • Er komt robuust en regelmatig toezicht op de prestaties en er worden duidelijke verwachtingen geformuleerd over de manier waarop electieve zorg op lokaal niveau wordt verleend.
4. Het leveren van de 18-wekenstandaard en het hervormen van electieve zorg moet op een rechtvaardige manier gebeuren
   • Wie in een achterstandsgebied woont, wacht langer op electieve zorg dan iemand die in een rijke regio woont. Bij het monitoren van de wachttijden in de komende jaren, gaat het departement hieraan grote aandacht besteden.
   • Daarnaast bestaat er ook geografische variatie in wachttijden tussen gebieden met dezelfde economische status. Bij de zorginkoop door de trusts bij NHS-zorgaanbieders en de ZBC’s gaat deze variatie een rol spelen.

Het Integraal Zorgakkoord van ZBC’s, NHS en de regering (zie ook alhier)

De relatie van de NHS-aanbieders en de ZBC’s wordt verder versterkt met het doel alle beschikbare capaciteit voor electieve zorg te gebruiken. Want ook de Engelse ZBC’s worden betaald uit belastinggeld. Woorden van deze strekking komen naar voren in het tweede specifieke akkoord dat hieronder aan de orde komt. Het is het eerste keer sinds 25 jaar geleden Tony Blair een vergelijkbaar akkoord sloot. Dit oude akkoord stelde een beleidskader vast dat de NHS en de onafhankelijke sector ertoe verplichtte samen te werken om hoogwaardige zorg voor patiënten en waar voor hun geld voor de belastingbetaler te bieden, ongeacht het type aanbiedersorganisatie. Het akkoord van 2025 gaat verder. Patiënten hebben volgens de NHS-wet het recht om de aanbieder van hun zorg te kiezen, inclusief onafhankelijke aanbieders. Het NHS Provider Selection Regime bevat regels voor de gunning van contracten voor het verlenen van gezondheidszorg. Dit schema stelt duidelijke kaders vast om kwaliteit van zorg te garanderen bij de ZBC’s.

In 2024 behandelde de onafhankelijke sector meer dan 1 miljoen NHS-patiënten, wat betekent dat ze niet langer op wachtlijsten staan. NHS England bevestigt in het hier besproken document haar toewijding om te blijven samenwerken met de ZBC’s om hoogwaardige gezondheidszorg te leveren aan Engelse patiënten. Het gaat erom meer electieve activiteiten te ontwikkelen om wachttijden te verkorten, met name in gebieden en specialismen waar dit de grootste impact zal hebben. Daarnaast bevestigen de ZBC’s hun commitment om het doel van wachttijdverkorting en daarmee de totale Engelse zorg te versterken.

De Engelse regering, aldus het akkoord, verwacht dat alle zorg inkopende trusts en alle aanbieders van electieve zorg (ZBC’s en NHS-aanbieders) dezelfde hoge kwaliteitsnormen, transparantie en governance hanteren en vergelijkbare lokale relaties aangaan gebaseerd op wederzijds respect en een op robuuste afspraken gebaseerd systeem, waarin de behoeften van patiënten centraal staan.

De ZBC’s, aldus de regering, zijn belangrijke zorgaanbieders die betrokken worden bij de regionale planning van electieve zorg. Het is aan de trusts om ervoor te zorgen, dat:

• de zorg van NHS en ZBC’s voldoet aan de behoeften van de bevolking om de gezondheid en het welzijn van de bevolking te verbeteren,
• deze zorgaanbieders een duurzaam en efficiënt gebruik van middelen en hoogwaardige zorg bieden
• met inbegrip van tijdige toegang tot behandeling.

Het akkoord eindigt met twee voornemens op het terrein van personeelsbeleid en scholing:

• de NHS- en ZBC-aanbieders gaan samenwerken om bestaande en toekomstige lokale personeelsbehoeften in kaart te brengen ter ondersteuning van personeelsplanning.
• De NHS England gaat plannen maken om in haar opleidingstrajecten ook ruimte te creëren voor stageplaatsen binnen de ZBC’s. Deze laatste bieden trainingsmogelijkheden aan die in overeenstemming zijn met de standaardeisen van de NHS.

Mijn beoordeling

 Het CBS presenteert geen cijfers over het aantal Nederlandse ZBC’s, hun marktaandeel in de electieve zorg en hun wachttiijden.

• Wat ik op de website van ZKN kan vinden, is het volgende : De 113 leden met het ZKN-keurmerk bieden zorg op meer dan 440 locaties in Nederland. Van de 440 klinieken richt 94 procent zich op verzekerde zorg. Tweederde focust op één specialisme. Van de 440 klinieken bevinden zich 253 (= 58 procent) in de drie provincies van de Randstad. In de drie noordelijke provincies bevindt zich 5 procent van de ZBC’s.
• De NZA toonde op 22 juli jl. indexcijfers over het aantal electieve patiënten in 2024 bij ZBC’s en ziekenhuizen: Bij beide groeit dat aantal ten opzichte van voorgaande jaren. Helaas presenteert deze autoriteit geen verantwoording over de wijze waarop zij de data over de ZBC’s verzamelt. Over alleen de ziekenhuiswachttijden toont de NZA verschillen aan tussen regio’s: zo bedraagt in Noord-Nederland de wachttijd gemiddeld 10 weken. In Amsterdam is dat vijf. De NZA bood, bij mijn weten, voor het laatst in 2012, een overzicht aan van de spreiding van ZBC’s en hun capaciteit over de Nederlandse regio’s.

Door het ontbreken van deze statistische informatie is het moeilijk kwantitatief in te schatten wat de Nederlandse ZBC’s aan de tweede doelstelling van het AZWA-akkoord kunnen bijdragen: Mensen in Nederland moeten in 2028 merken dat de toegang tot passende zorg gelijkwaardiger wordt.

Vergelijking Engeland en Nederland is lastig

Stel dat er statistische informatie beschikbaar komt, dan is vergelijking van wachttijden in Engeland en Nederland nog steeds moeilijk. De definities van electieve zorg in beide landen komen niet overeen en evenmin de gehanteerde maximum wachttijd-normen in Engeland en de in Nederland.

Is een zorgakkoord tussen alleen NVZ, ZKN en de regering haalbaar?

Ik ben niet hoopvol dat een zorgakkoord over electieve zorg gericht op de tweede doelstelling van het AZWA snel te realiseren is. Wel onderschrijf ik de Engelse argumentatie dat de relatie van de ziekenhuizen en de ZBC’s wordt versterkt met het doel alle beschikbare capaciteit voor electieve zorg te gebruiken. De uitwerking van het Engelse zorgakkoord bevat tal van zinvolle voornemens over gezamenlijke planning, opleiding en geïntegreerd inkopen van electieve zorg door Trusts die in Engeland de rol van inkopende zorgverzekeraars vervullen.

Dat ik niet hoopvol ben maar ook niet volstrekt negatief, heeft te maken met  enkele berichten:

• In maart 2024 geeft Baltesen aan in Zorgvisie dat ziekenhuizen massaal de strijd om patiënt met eigen ZBC’s aangaan. 

Maar tegenover dit negatieve bericht staan drie positieve:

• In 2024 heeft koepelorganisatie ZKN al eerder in Zorgvisie laten weten, dat zij snel “met de umc’s, NZa, NVZ, FMS, zorgverzekeraars en het ministerie van VWS om de tafel wil om een masterplan te schrijven voor de toekomst van de medisch-specialistische zorg. Waar kan die zorg het best worden geleverd en hoe moet die worden gefinancierd?”, wil directeur Paulette Timmerman van ZKN duidelijk hebben “.
• In 2021 publiceerde ziekenhuisbestuurder Jules de Vet in deze Nieuwsbrief dat tijdens de covid19-pandemie ZBC’s en ziekenhuizen elkaar wel wisten te vinden. Wellicht gaat het gezegde op: Zoals nood leert bidden, leiden lange wachttijden tot samenwerking in de zorg.
• Het AZWA, ondertekend door NVZ ziekenhuizen, ZKN en Team overheid, stelt dat zowel de ‘reguliere’ ziekenhuizen als zelfstandige behandelcentra nodig zijn om de zorg toegankelijk, betaalbaar en innovatief te houden.

Kortom

De beoogde samenwerking tussen Engelse ZBC’s en de NHS-ziekenhuizen verdient navolging in Nederland. Ik ben niet hoopvol dat Nederlandse ziekenhuizen en ZBC’s zich inderdaad gaan inzetten om door intensieve samenwerking de wachttijden voor electieve zorg te verkorten, maar ook niet negatief.

Zoektermen voor internet

Guus Schrijvers, ziekenhuizen, Engeland, Zelfstandige Behandel Centra, wachttijden, electieve zorg, AZWA