Door Robert Mouton en Guus Schrijvers.  

De redactie van deze Nieuwsbrief bracht in september een bezoek aan het Zuyderland Medisch Centrum (Heerlen – Sittard / Geleen) om te spreken over de manier waarop de leiding omgaat met de contractering, ontwikkelingen in de regio en de besturing van de organisatie. Gesprekspartners waren Roel Goffin (bestuurder) en Leonne Prompers (voorzitter Medisch Specialistisch Bedrijf, MSB).

Zuyderland is ontstaan uit de zorgorganisaties Atrium (Heerlen) en Orbis (Sittard/Geleen), die sinds de fusie begin 2015 één grote organisatie vormen in de Westelijke Mijnstreek en regio Parkstad. Door deze fusie heeft zij binnen de contouren van het Limburgse zorglandschap een dominante positie waar noch patiënten noch verzekeraars omheen kunnen. De grootste verzekeraar in de regio is CZ (60%). Deze relatie zet dan ook de toon. Deze relatie is altijd al goed geweest.

De Raad van Bestuur (RvB) van het Zuyderland bestaat uit drie personen en het MSB-bestuur eveneens. De relatie tussen RvB en MSB is zeer goed te noemen en er wordt veel in de onderlinge relatie geïnvesteerd. Bij beide partijen werd en wordt de noodzaak gevoeld, dat onderling vertrouwen van belang en slagkracht noodzakelijk zijn. Het MSB-bestuur vertegenwoordigt 440 specialisten en is gemandateerd. Besturing vindt plaats vanuit een bestuursraad waarin RvB en bestuur van het MSB in consensus tot besluiten komen. Formeel neemt de RvB respectievelijk het MSB-bestuur vanzelfsprekend de daartoe geëigende besluiten.

De organisatie werkt verder met duaal management: naast iedere manager staat een arts, zodat de zorg volledig vertegenwoordigd blijft in de aansturing. Zuyderland heeft daarnaast een verpleegkundig stafbestuur.

De aanneemsom

In 2019 sloot Zuyderland een tienjarig contract met een aanneemsom met CZ. Twee andere grote verzekeraars (VGZ en Zilveren Kruis) zijn daarbij volgend met korter durende contracten en op basis van separate onderhandelingen. Dat wil zeggen dat er op basis van een historische omzet per jaar een lumpsum beschikbaar is voor de exploitatie:1 procent reële daling per jaar. Hiermee is de productieprikkel voor het ziekenhuis verdwenen en feitelijk omgezet naar een kostenbesparende prikkel. Passende zorg heeft hierdoor kans van slagen en dat blijkt ook, bijvoorbeeld door het sterk dalende aantal opnamen en verpleegdagen (zie tabel). Het ziekenhuis heeft op zijn beurt jaarlijkse overeenkomsten met het MSB. Vanaf 2023 willen ziekenhuis en MSB naar meerjarige aanneemsom-afspraken die de passende zorg nog meer faciliteren. Het MSB heeft de afgelopen jaren bijgedragen aan de transitie door in te zetten op het voorkomen, verplaatsen en vervangen van zorg. Deze transitie wordt gefaciliteerd binnen het MSB door het grootste deel van de vergoeding van de medisch specialist voor een deel ‘vast te zetten’ op basis van de afgesproken passende zorg en doelmatigheid en een deel variabel te laten zijn op basis van de inspanningen van de medisch specialist in kwaliteit, opleiding en wetenschap.

Alternatief voor afdwingen loondienst

Door dit “huwelijk” van RvB en het gemandateerde MSB-bestuur en de combinatie met de aanneemsom wordt vooralsnog de angel uit de discussie over artsen in loondienst gehaald: zij hebben (straks) geen productieprikkels en zijn afhankelijk van een aanneemsom. Ingewikkelde conversie is daarmee niet nodig (zie ook de opmerking van de landsadvocaat in deze alhier). In parafrase: Zuyderland biedt een alternatief voor landelijke afdwinging van loondienst.

Kwaliteitsverbetering

Het bovenstaande wordt niet als doel op zichzelf gezien maar als voorwaarde voor kwaliteitsverbetering,. De hele discussie met CZ indertijd is ook ingestoken vanuit de noodzaak dat er verbetering op zou moeten treden en tegelijkertijd sprake zou moeten zijn van productiedaling. Dit zou tot uiting moeten komen in de getallen over onder meer ontslag, herhalingsbezoek, bezetting en registraties.

Onderstaande tabel toont de veranderingen in een aantal kerncijfers over de periode 2015 tot en met 2022:

Enkele cijfers over het Zuyderland Medisch Centrum sinds de fusie in 2015

De tabel toont de volgende trends:

• De activiteiten nemen over deze periode af met 16 procent (opnamen) tot 35 % (aantal verpleegdagen).
• Het aantal medewerkers neemt toe met 10 procent. Dit komt, aldus onze gesprekspartners, door de hogere zorgzwaarte van de in 2022 in behandeling genomen patiënten.
• Het aantal bedden in gebruik neemt af met 44 procent.
• De opbrengst neemt toe met 19 procent. De redactie merkt hierbij op dat dit percentage lager is dan 28 procent voor de nationale ziekenhuiszorg. Die steeg in kosten van
• 26,2 miljard euro (=100 procent) in 2015 naar 33,6 miljard in 2022 (= 128 procent).
• Het bedrijfsresultaat in 2022 is 167 procent hoger dan in 2015 en het eigen vermogen 41 procent.

Regie

Van groot belang is te onderkennen dat het initiatief en de regie gedeeld is met CZ. Die laatste is daar een gelijkwaardige partij. CZ wacht in Limburg niet af maar stelt zich proactief op, neemt verantwoordelijkheid en onderhoudt een symbiotische relatie met de grootste zorgaanbieder in de regio. Dit kan als voorbeeld dienen voor overige regio’s. Daarbij maken de gesprekspartners van het Zuyderland Medisch Centrum overigens duidelijk dat de representatie bij de zorginkoop door één of twee verzekeraars door hen zou worden toegejuicht: nu is sprake van moeizame afstemming met meerdere partijen, verschillende contracten, looptijden, voorwaarden en incentives.

Werving en behoud van medewerkers

Het werven van artsen is in Limburg lastiger dan bijvoorbeeld in de Randstad. Het MSB-beleid is op dit moment dat iedere beginnende specialist eerst enige tijd in loondienst komt en dat pas later de desbetreffende vakgroep beslist of hij / zij vrijgevestigd kan worden. Hamvraag is telkens: hoe kunnen we aantrekkelijk blijven?

Voor de andere zorggerelateerde beroepen, met name verpleegkundigen, spelen dezelfde vraagstukken als in alle andere ziekenhuizen: hoe kan de werk-privébalans worden bewaakt? Hoe kan invloed op roosters plaatsvinden?

Conclusie

Doordat partijen in Limburg beseffen dat zij op elkaar zijn aangewezen en wegen hebben gezocht en gevonden om in harmonie aan de volksgezondheidsdoelen te werken (toegankelijkheid, kwaliteit en betaalbaarheid) hebben zij belangrijke effecten van marktwerking en dualisme weten te neutraliseren. Het werken met meerjarige aanneemsommen is daarbij een belangrijke voorwaarde.

Zoektermen voor het internet:

Robert Mouton, Guus Schrijvers, Zuyderland Medisch Centrum, aanneemsom, Limburg, duale besturing, werving en behoud medewerkers, Medisch Specialistisch Bedrijf, personeelswerving, personeelsbehoud, kwaliteitsverbetering, consensus