Door Leon Wever.
Besproken rapport: Mette Heringa et al. Eindrapport Optimaliseren van medicatiegebruik bij ouderen. Een evaluatie in opdracht van het ministerie van VWS. 2024
We weten het al een tijdje. Medicijngebruik door ouderen kan problemen geven. Ongeveer 1,1 miljoen 65-plussers gebruiken 5 of meer geneesmiddelen, volgens Zorginstituut Nederland. Het gebruik van zoveel medicijnen is niet zonder risico. Vallen is daarvan een bekend voorbeeld. Het periodiek beoordelen van het medicijngebruik door ouderen kan helpen dergelijke risico’s te verkleinen. De Multidisciplinaire Richtlijn Polyfarmacie bij Ouderen helpt artsen en apothekers daarbij. Maar lukt dit ook? Dat liet het Ministerie van VWS uitzoeken. Conclusie: er is werk aan de winkel.
Wat laten de onderzoekers zien?
Het aantal medicatiebeoordelingen in de afgelopen jaren schommelt, maar kent een dalende trend. Waarom is onduidelijk. Mogelijk is de Covid-periode van invloed geweest. Verreweg de meeste medicatiebeoordelingen vinden plaats bij ouderen die verschillende geneesmiddelen gebruiken. Per beoordeling worden gemiddeld zo’n vier farmacotherapeutische problemen gevonden. Denk aan overbehandeling of onderbehandeling. Zo span je natuurlijk in de gezondheidszorg voor ouderen het paard achter de wagen.
In 2022 werden 100.000 medicatiebeoordelingen gedeclareerd. Dat gebeurde dus bij minder dan 10 procent van de veelgebruikers.
Wat doe je als je problemen bij de beoordeling ontdekt?
De stap van beoordeling naar actie is niet eenvoudig.
De meerderheid van de apothekers (92%) en huisartsen (69%) is bekend met de module minderen of stoppen van Multidisciplinaire Richtlijn Polyfarmacie bij Ouderen. De uitvoering ervaren zij als complex, met name het motiveren van patiënten en de afstemming met andere zorgverleners, zoals specialisten in het ziekenhuis.
De meerderheid van de patiënten staat positief tegenover (meer) medicatiebeoordelingen, minderen of stoppen. Maar slechts de helft weet van het bestaan van deze beoordelingen.
Andere beroepsgroepen, zoals de wijkverpleging, zien zelf mogelijkheden voor een rol in het tegengaan van polyfarmaceutische problemen.
Waarom zo weinig?
Huisartsen en apothekers zouden vaker medicatiebeoordelingen willen doen. Maar waarom gebeurt dit niet? De belangrijkste belemmerende factor is tijd en personeelstekort. Maar ook financiering speelt een rol, evenals inefficiency in gegevensuitwisseling, samenwerking en follow-up. Zo is er geen kostendekkende vergoeding en valt dit werk bij sommige verzekeraars onder het eigen risico.
Hoe kan het beter?
Het is niet uitgesloten dat de cijfers een te rooskleurig beeld geven, als vooral zorgverleners en patiënten die geïnteresseerd zijn in medicatiebeoordelingen de moeite hebben genomen om mee te werken aan het onderzoek. Maar hoe dan ook, de onderzoeksresultaten laten zien dat er ruimte voor verbetering is.
De onderzoekers doen diverse aanbevelingen. Ze zijn mogelijk niet nieuw, maar blijven niettemin relevant. Om er enkele samen te vatten: Medicatiebeoordeling hoort bij de farmacotherapeutische behandeling, dus bespreek dit bij aanvang van de behandeling met je patiënten. Betrek de kennis van apothekers bij valpreventieprogrpamma’s. Schakel andere beroepsgroepen in bij medicatiebeoordelingen, zoals wijkverpleging en praktijkondersteuners. En het is vaker gezegd: werk aan een betere afstemming (zoals informatie-uitwisseling) tussen de diverse zorgverleners en leg uitkomsten van medicatiebeoordeling vast in het patiëntendossier; dat scheelt later tijd. Tenslotte speelt ook geld een rol: medicatiebeoordeling kost tijd en geld, ook voor de patiënt. Als je farmacotherapeutische problemen – die veel meer tijd en geld kunnen kosten – wilt voorkomen, dan helpt een kostendekkende vergoeding voor de zorgverleners van medicatiebeoordeling wel en het eigen risico van de patiënt niet.
Over de auteur
Leon Wever was tot zijn pensionering werkzaam in diverse functies bij het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Hij was voorzitter van de door VWS ingestelde begeleidingscommissie van het hier besproken onderzoek.
Zoektermen op internet:
medicatie, ouderen, valpreventie, Leon Wever, polyfarmacie, eerste lijn, ziekenhuizen, rapport