Langer thuis met dementie door slimme monitoring technologie – Het zorgverlener perspectief

Door Christian Wrede, doctoraal onderzoeker, vakgroep Psychologie, Gezondheid & Technologie, Universiteit Twente

Terwijl de meeste ouderen met dementie graag zo lang mogelijk thuis willen blijven wonen, legt dit vaak ook meer druk op hun (in)formeel zorgnetwerk. Om (in)formele zorgverleners te ondersteunen, is er groeiende belangstelling voor technologie waarmee op afstand de gezondheid en veiligheid van ouderen met dementie in de gaten kan worden gehouden. Dit geldt nog sterker in tijden van Corona waar veilige zorg op afstand voor kwestbare groepen belangrijker is geworden dan ooit. Maar wat hebben (in)formele zorgverleners eigenlijk precies nodig en hoe kunnen wij dergelijke monitoring technologie op een niet-hinderlijke wijze inzetten? In een recent verschenen onderzoek [1] onder mantelzorgers en thuiszorgprofessionals van mensen met dementie komt doctoraal onderzoeker Christian Wrede van de Universiteit Twente tot interessante inzichten.

Dementie en slimme monitoring technologie

In verband met de uitdagingen van een vergrijzende samenleving zullen ouderen met dementie in toenemende mate worden aangemoedigd om, waar mogelijk, langer thuis te blijven wonen. Hoewel dit normaal gesproken de voorkeur heeft van ouderen met dementie, legt het vaak ook meer druk op hun mantelzorgers (zoals partners of kinderen) en de professionele thuiszorg. Zelfstandig en veilig wonen met dementie terwijl de levenskwaliteit van patiënten en mantelzorgers wordt gewaarborgd en zorglast hanteerbaar blijft kan een grote uitdaging vormen.

Dit vraagt om innovatieve oplossingen. De Nationale Dementiestrategie 2021-2030 bevordert o.m. het gebruik en de ontwikkeling van zorgtechnologie om zowel patiënten als (in)formele zorgverleners te ondersteunen.

Niet stigmatiseren en geen opdringerige technologie

Hierbij bestaat groeiend interesse in in-home monitoring technologie die mantelzorgers en thuiszorgprofessionals ondersteuning kan bieden door een beter toezicht op leefstijl, welzijn en ziekteprogressie van hun dierbare/ cliënt met dementie. De ontwikkeling van deze systemen boekt vooruitgang en streeft hierbij naar het minimaliseren van invasiviteit (opdringerigheid, redactie)  en stigmatisering. In de praktijk is dit mogelijk door de vervanging van de inzet van camera’s of op het lichaam gedragen sensoren door contactloze sensoren. Door de mogelijkheden van AI kunnen systemen daarnaast zelflerend worden en helpen om incidenten zoals vallen niet alleen te detecteren maar te voorspellen.

Ondanks de veelbelovende technische mogelijkheden, zullen dergelijke technologieën alleen levensvatbaar zijn als deze voldoen aan de verwachtingen van de beoogde gebruikers. De huidige studie was daarom gericht op het verkennen van behoeftes en barrières ten opzichte van niet-hinderlijke in-home monitoring technologie. Hiervoor werden interviews en focusgroepen uitgevoerd met mantelzorgers en thuiszorgprofessionals van ouderen met dementie.

Verwachte benefits

De studie liet zien dat mantelzorgers en thuiszorgprofessionals door de inzet van in-home monitoring technologie de volgende benefits verwachtten:

• Preventie van gezondheidsrisico’s: Sneller kunnen reageren op zorgbehoeftes en gezondheidsrisico’s voorkomen, zoals ondervoeding, onder/ overstimulatie, gebrek aan hygiëne, slaapproblemen of eenzaamheid.
• Langer thuis wonen vs. snellere opname: Bevorderen van langer thuis wonen door tijdig extra zorg te kunnen inzetten. Aan de andere kant: beslisondersteuning voor transitie naar intramurale zorg.
• Voorkomen van ongewenste controlebezoeken: In-home monitoring kan een vervanging zijn voor door de patiënt ongewenste controlebezoeken.
• Objectieve informatie: In-home monitoring levert objectieve informatie op en zou moeten helpen bij het onderbouwen van diagnostiek en indicaties.
• Emotionele geruststelling voor de mantelzorger: Gevoel van veiligheid en betrokkenheid op afstand (weten of het goed gaat met je dierbare).
• Gepersonaliseerde zorg: De zorg beter kunnen afstemmen op de individuele cliënt (just-in-time zorg).

Verwachte barrières

Mantelzorgers en thuiszorgprofessionals verwachtten daarnaast een aantal barrières ten opzichte van in-home monitoring technologie:

• Informatie overvloed: Gevaar van verstoring van dagelijkse (werk)routines door binnenkomende monitoring informatie (zorg wordt minder planbaar).
• Privacy inbreuk vs. veiligheid: Mantelzorgers en thuiszorgprofessionals waren bereid om in te leveren op privacy van hun naaste/ cliënt in ruil voor meer veiligheid en zelfstandigheid.
• Ontmenselijkte zorg: Slimme in-home monitoring technologie mag geen vervanging worden van de professionele blik en face-to-face contact maar moet een zinvolle aanvulling blijven.

Top 3 aanbevelingen voor ontwikkeling en implementatie

Het onderzoek geeft een aantal aanbevelingen voor ontwikkeling en implementatie van in-home monitoring technologie voor de dementie thuiszorg. De top 3 zijn als volgt:

1. Beschouw preventie en proactieve zorg als kernwaarde. In-home monitoring technologie zou niet alleen veiligheid moeten bieden maar zou mensen met dementie en hun (in)formele zorgverleners moeten helpen in het bereiken van persoonlijke doelen.
2. Hou rekening met de professionele identiteit van de zorgprofessional. Slimme in-home monitoring technologie moet ondersteunen in plaats van bepalen en mag geen vervanging zijn van de professionele blik.
3. Probeer een optimale fit met bestaande (werk)routines te bereiken. Hieronder valt dat in-home monitoring technologie ook zou moeten aansluiten bij bestaande rapportage- en informatieystemen in de zorg. Multidisciplinaire samenwerking rondom de cliënt is wenselijk, maar vereist interoperabele informatiesystemen.

Conclusie

Ondanks de barrières zagen deelnemers in het algemeen waarde in de inzet van niet-hinderlijke monitoring technologie en vonden dat zulke systemen zouden kunnen bijdragen aan een verschuiving van reactieve naar meer proactieve zorg voor thuiswonende ouderen met dementie. De volledige mogelijkheden van deze systemen kunnen echter alleen gerealiseerd worden door een goede fit tussen technologie, gebruiker en context.

Tot slot

Wij vinden het erg belangrijk om zorgprofessionals, patiënten en mantelzorgers te kunnen betrekken bij het ontwikkelen van technologie die ondersteuning kan bieden. Wilt u in toekomstige onderzoeken graag met ons mee denken? Zo ja, dan kunt u graag een email sturen naar c.wrede@utwente.nl.

[1] Wrede, C., Braakman-Jansen, A., & van Gemert-Pijnen, L. (2021). Requirements for Unobtrusive Monitoring to Support Home-Based Dementia Care: Qualitative Study Among Formal and Informal Caregivers. JMIR Aging, 4(2), e26875. doi: 10.2196/26875.