Door Holger Wagenaar, econoom.   

In deze Nieuwsbrief is regelmatig het Bernhoven model besproken. Klik hier voor twee bijdragen over dit onderwerp. Peter Bennemeer was bestuurder van Bernhoven en architect van de veranderingen. Hij heeft het proces in een lezenswaardig boek opgeschreven. De titel van dat boek is De Ingreep. Wink de Boer (MDL-arts in Bernhoven en medebestuurder van 2014 tot 2018) is fervent pleitbezorger. Naast de twee bijdragen aan deze Nieuwsbrief (zie boven) is het interessant hem over zijn visie te horen spreken in deze publicatie van het Linnean-initiatief. 

Nog even in a nutshell: wat heeft Bernhoven gedaan? 

De productieprikkel voor zowel ziekenhuis als medisch specialisten is in 2014 verwijderd. Er werd een aanneemsom voor 5 jaar afgesproken met de grootste verzekeraars. En de dokters kwamen in loondienst. Daarmee waren randvoorwaarden geschapen waarin diverse zorgvernieuwings-initiatieven kansrijker werden. Bernhoven noemt deze initiatieven samen de DROOM. Ze zijn verzameld door alle bij Bernhoven betrokkenen zoals patiënten, specialisten, verpleegkundigen en huisartsen te vragen wat de zorg voor de patiënt zou verbeteren. Zonder over geld na te denken.  

Dat weet ik wel, what’s your point? 

Dat zijn er twee.  

Ten eerste: in Bernhoven is er iets fundamenteel goeds gebeurd. Ondanks recente negatieve berichten over de financiële situatie moeten we dat niet bagatelliseren of uit het oog verliezen. 

Ten tweede: wat Bernhoven heeft gedaan is iets wat door ons financieringssysteem niet gefaciliteerd wordt. Het financieringsmodel zou de manier waarop Bernhoven zorg levert juist moeten stimuleren.  

Ten eerste: Bernhoven doet iets fundamenteel goeds. De huidige financiële problemen doen daar niets aan af. 

Verschillende rapporten hebben al laten zien dat Bernhoven minder zorg is gaan leveren. Dat de kwaliteit hier niet onder heeft geleden en dat patiënten niet naar andere ziekenhuizen gegaan zijn concluderen bijvoorbeeld het CPB, IQ Healthcare en de NZa in 2020. In dat rapport gaat het in 2017, na vier DROOM-jaren, al over dertien procent minder zorg geleverd door Bernhoven. Dat was geen doel op zich, het idee was dat de vrijgekomen ruimte ingevuld zou worden met patiënten van buiten het primaire verzorgingsgebied. Sowieso is het interessant om niet te kijken naar Bernhoven-cijfers, maar naar de zorg die inwoners van het adherentiegebied van Bernhoven ontvangen. Door dat perspectief wordt meteen een mogelijk waterbedeffect ondervangen. Op basis van Vektis open data is dit te checken, want daarin zijn alle zorgdeclaraties opgenomen. Contractvormen als aanneemsommen of plafonds spelen daarin geen rol, het is een goede benadering van het volume geleverde zorg. Als de regio rond Bernhoven qua kosten voor medisch specialistische zorg (MSZ) vergeleken wordt met de rest van Nederland zien we het volgende: 

Beter is het nog om naar de kosten per inwoner te kijken. Dat geeft eenzelfde beeld: 

Wat valt op in de grafieken? 

1. Rond Bernhoven is de zorg minder toegenomen dan in de rest van Nederland, of zelfs afgenomen 

2. Dit effect is sterker in Maashorst (de gemeenten Uden en Landerd zijn recentelijk gefuseerd tot Maashorst) dan in de rest van het adherentiegebied. 

3. In de eerste DROOM-jaren en de periode van de eerste aanneemsom (2014-2018) is de landelijke stijging in zorgvolume afwezig rond Bernhoven 

4. In 2020, dit is het eerste coronajaar, is een forse dip in de rest van Nederland te zien, maar niet in de regio Bernhoven. Maashorst stijgt zelfs. Bernhoven functioneerde door en was in staat snel haar zorgaanbod aan te passen richting de zorgvraag van coronapatiënten. 

5. In 2021 is de trend niet erg afwijkend 

Ik vind vooral de resultaten tot en met 2019 hoopgevend. Sinds 2014 zijn de gemiddelde MSZ-kosten per inwoner in Nederland elf procent gestegen. In Maashorst zijn ze zeven procent gedaald. Een verschil van achttien procent. Als dat in heel Nederland gebeurd was zouden we in 2022 geen 33 miljard MSZ-kosten maar 27 miljard euro: hebben. Elk jaar weer. 

En waarom zou dat niet kunnen? 

Dat in 2021 de trend van Nederland weer gevolgd wordt is teleurstellend. Mogelijk is er, door moeizame onderhandelingen met zorgverzekeraars en het uitblijven van groei van buiten het adherentiegebied, toch weer productie-druk ontstaan? Dit is niet onlogisch. Ook een aanneemsom voor vijf jaar is niet productie-prikkel vrij. Vijf jaren gaan snel voorbij. En dan maakt de verzekeraar de balans op. Is er 20% minder geleverd dan betaald (yes, er is onnodige zorg weg geregisseerd!), dan laat het zich raden in welke richting de verzekeraar het nieuwe contract zal willen aanpassen. 

Dus? Is Bernhoven the way to go? 

Ja, binnen het systeem dat we nu hebben is Bernhoven een lichtend voorbeeld dat navolging en ondersteuning verdient. Alleen al de resultaten tot en met 2019 laten zien dat veel zorg onnodig is. Dat Bernhoven nu toch financiële nood kent is hopelijk een tijdelijk probleem. Wel een echt probleem natuurlijk voor betrokkenen, maar de prestatie van 2014-2019 wordt hier niet minder waardevol van. We hebben een MSZ-ecosysteem dat groter geworden is dan nodig. Dat heeft Bernhoven laten zien. En daarin zit de echte uitdaging. Die alleen met visie en daadkracht opgelost kan worden. 

Een nieuwe operatie zoals degene die tot de Zorgverzekeringswet in 2006 leidde is geen sinecure. Maar de resultaten van die wet geven aanleiding om dat wel serieus te overwegen. Het bewezen haalbare perspectief van minder maar betere zorg, een gezondere bevolking voor minder geld is daarvoor voldoende aantrekkelijk.  

Kortom 

Bernhoven heeft laten zien dat dienstverband en werken met meerjarige budgetten leidt tot een daling van de medisch specialistische zorg. Immers sinds 2014 zijn de gemiddelde MSZ-kosten per inwoner in Nederland elf procent gestegen. In Maashorst zijn ze zeven procent gedaald. Een verschil van achttien procent. Als dat in heel Nederland gebeurd was zouden we in 2022 geen 33 miljard MSZ- hebben maar 27 miljard euro.  

Ik doe een oproep aan wetenschappelijke instituten, de NZa, het ministerie van VWS en het zorginstituut Nederland om het model-Bernhoven zo te verbeteren dat nationale invoering ervan voor alle Nederlandse ziekenhuizen de voorkeursoptie wordt voor het nieuwe kabinet. Ik doe deze oproep als onafhankelijke expert zonder enige binding met Bernhoven! 

Over de auteur 

Holger Wagenaar (1969) werkt als consultant bij Performation, een adviesbureau dat zorginstellingen helpt hun effectiviteit te verbeteren. Hij studeerde economie aan de Erasmus Universiteit te Rotterdam en werkte daar bij het centrum voor Gezondheidszorgbeleid en -recht. Later werkte hij bij ziekenhuis Eemland (nu Meander Medisch centrum) en sinds 1998 bij het adviesbureau dat na enkele fusies/overnames nu Performation heet. Holger is te bereiken via h.wagenaar@outlook.com. Hij schrijft dit artikel op persoonlijke titel. 

Zoektermen op internet:

Holger Wagenaar, Bernhoven, ziekenhuizen, beleidsontwikkeling, De Ingreep, productieprikkel, zorgvernieuwingsinitiatieven, financieringssysteem