Door Femke Wijgaerts, Jolien Moernaut en Ciska Wybo, stafmedewerkers gokken van het Vlaams expertisecentrum Alcohol en andere Drugs (VAD) te Brussel.

Sinds 23 maart 2022 heeft België een eerste interfederaal beleidsactieplan Gokken 2022 – 2028. Dit plan kwam tot stand binnen de Algemene Cel Drugsbeleid (ACD), een instantie van de nationale overheid. VAD gaf stevige input voor het beleidsplan. Hieronder volgt eerst een samenvatting van het beleidsplan. Daarna geven wij daarop feedback en toelichting.  Daarbij baseren wij ons op een eerder artikel op de VAD-website, dat uitgebreider is dan het stuk hieronder.   

Het beleidsactieplan Gokken 2022 – 2028  

In 2016 kreeg de ACD het mandaat om een gecoördineerde visie te formuleren over het gokbeleid in België. In 2017 werd vervolgens een advies gepubliceerd door de Hoge Gezondheidsraad omtrent de behandeling van gokstoornissen. In 2018 ontwikkelde de ACD een visienota. Op 15 juli 2021 kreeg de ACD opnieuw het mandaat om deze visie om te zetten in een concreet beleidsactieplan inzake gokverslaving. Dit kwam in maart 2022 uit onder de titel Beleidsactieplan gokken 2022-2028 en telt achttien pagina’s.  Het somt te treffen maatregelen op om: 

1. Te voorkomen dat het aantal personen met gokproblemen toeneemt  
2. Personen met gokproblemen een adequaat zorgaanbod te bieden en  
3. De monitoring van de problematiek te bevorderen.  

Enkele van de vele maatregelen zijn: 

• Verhogen van minimumleeftijd naar 21 jaar voor sportweddenschappen 
• Invoeren van het verplicht gebruik van e-ID voor de toegang tot gok- en kansspelen 
• Onderzoek om het aanbod inzake kansspelen (aantal vergunningen) te beperken 
• Invoeren van een verbod op gratis (online) kansspelen en bonussen  
• Opmaak van een uitvoeringsbesluit waardoor EPIS ingevoerd kan worden in wedkantoren, op renbanen en bij dagbladhandelaars 
• Versterken van het bestaande opleidingsaanbod over probleemgokken voor professionals (huisartsen, psychologen, onderwijspersoneel/ opvoeders, schuldbemiddelaars, OCMW’s, …) waarbij o.a. het bestaande hulpaanbod beter bekend wordt gemaakt 
• Versterken van de bekendmaking van het hulpaanbod gespecialiseerd in de begeleiding van personen met een gokstoornis, o.a. via de online hulptools 
• Analyseren van de mogelijkheden en versterken van het ambulante aanbod (bv. investeren in deskundigheidsbevordering van hulpverleners uit de ambulante zorg in thema gokken en meer specifiek in screening, vroeginterventie en behandeling van gokverslaving). Het ambulante aanbod betrekt ook de context: partners, ouders, kinderen en naasten van de persoon met gokproblemen 
• Gefaseerd invoeren en handhaven van een uitgebreide beperking inzake reclame voor kans- en gokspelen 
• Verder analyseren van de mogelijkheden om de speellimiet per speler vast te leggen op max. 250€ in totaal per week, over alle goksites heen 
• Ondersteunen en versterken van de oprichting van anonieme zelfhulpgroepen voor spelers 
• Bevorderen van de bekendmaking van (online)hulpverlening (www.gokhulp.be, www.joueurs.aideen-ligne.be)  
• Opnemen van de behandelingsaanvragen vanwege gokstoornissen in de registratie van de Treatment Demand Indicator.  

Een bijlage van het beleidsactieplan biedt een overzicht educatief materiaal van VAD. Het telt zo’n twintig, online en papieren documenten (infographics, factsheets, folders…) en negen preventie- en hulpverleningsmethodieken.  

Enkele kanttekeningen van VAD bij het actieplan en recente ontwikkelingen 

Bij tal van punten in het plan volgde het ACD de aanbevelingen van VAD. Positief is bijvoorbeeld dat er heel wat aandacht gaat naar preventie en deskundigheidsbevordering. Zo wordt onder meer ingezet op het ontwikkelen van algemene preventiecampagnes, het verder ontwikkelen en implementeren van educatieve programma’s voor jongeren en de bekendmaking van bestaande materialen en van het opleidingsaanbod voor professionals. 

Ook bleek uit onderzoek dat de huidige waarschuwende boodschap ‘speel met mate’ niet effectief is. Deze zal dus vervangen worden door een nieuwe waarschuwende boodschap, die voortaan altijd vergezeld zou moeten zijn van een telefoonnummer en een link naar De Druglijn, die werd toegevoegd als erkende autoriteit. Kansspeloperatoren zullen bovendien worden verplicht om spelers meer automatische mogelijkheden tot zelfcontrole te bieden, zoals pop-ups en waarschuwingsberichten over de speeltijd en de weergave van verlies. 

Anonieme zelfhulpgroepen 

Het plan zet ook in op het verlagen van de drempels naar hulpverlening voor gokproblemen en het versterken van het hulpaanbod. Zo ondersteunt het plan o.a. de oprichting van anonieme zelfhulpgroepen, naast het versterken van het ambulante en residentiële aanbod. Het hulpaanbod betrekt op structurele wijze de context van personen met gokproblemen, zoals hun partners, ouders, kinderen of andere naasten. Er komt een betere bekendmaking van het hulpaanbod gespecialiseerd in de begeleiding van personen met een gokstoornis. De databank EPIS waarin alle personen opgenomen zijn die vrijwillig of via een gerechtelijke beslissing uitgesloten zijn van het deelnemen aan kansspelen, zal uitbreiden naar wedkantoren, renbanen en dagbladhandelaars. 

Hogere belasting op online spelen 

Daarnaast zal er een duidelijke klachtenprocedure komen voor spelers. Mogelijk zal ook de belasting op spelen en weddenschappen verhoogd worden. Die bedraagt momenteel 15% van de opbrengst (voor online spelen en weddenschappen slechts 11%). 

Maatregelen speellimiet, reclame en minimumleeftijd nog ontoereikend 

Wekelijkse speellimiet: wel doen 

Het plan bevat ook een aantal punten die ingaan tegen het advies van VAD of die ontoereikend zijn volgens VAD. Zo is een heikel punt binnen het kansspelbeleid de wekelijkse speellimiet. Momenteel is er nog een wekelijkse speellimiet per website van toepassing, die wordt vastgelegd op 200 euro per week per website. Gezien het grote aantal actieve gokwebsites van verschillende operatoren, biedt een speellimiet per website onvoldoende bescherming aan de speler. VAD benadrukt al jaren dat alleen een speellimiet die geldt voor de verschillende goksites samen, effectief is. Het actieplan houdt dit open door te vermelden dat men de mogelijkheid om een speellimiet in te voeren over alle websites heen zal onderzoeken. 

Minder reclame 

Een prioritair punt is vanzelfsprekend de beperking van de reclame voor kansspelen. Niet alleen de sectoren preventie en hulpverlening maar ook de bredere samenleving, stellen zich steeds meer vragen bij de alomtegenwoordigheid van gokreclame. De ambitie vanuit de regering om de overvloed aan gokreclame in te perken werd nog eerder voorzichtig geformuleerd in het beleidsactieplan. Intussen is deze intentie ook vastgelegd in een Koninklijk Besluit. Dit KB voert een verregaande beperking van de gokreclame in. Het is nog geen volledig totaalverbod, maar VAD is wel tevreden met het resultaat. Het gedachtengoed achter de reglementering is dat reclame niet toegestaan is, met uitzondering van wat expliciet beschreven staat in het KB. Enkel personen die actief op zoek gaan naar informatie over kansspelen en die willen gokken, zullen nog geconfronteerd worden met gokreclame.  Lees meer. 

Minimumleeftijd voor gokkers 

Waar VAD vragende partij was om de minimumleeftijd voor deelname aan alle kansspelen op te trekken tot 21 jaar, beperkt de verhoging van de minimumleeftijd in het beleidsactieplan zich tot sportweddenschappen. Het uitstellen van de beginleeftijd is een belangrijke doelstelling voor de preventie van gokproblemen. Een jonge beginleeftijd is een risico-indicator voor het ontstaan van gokproblemen op volwassen leeftijd. Het verhoogt de kans op fysieke, mentale en sociale problemen. Jongeren die vroeg beginnen met gokken hebben meer kans om een gokstoornis te ontwikkelen. Het is een gemiste kans om de leeftijdsgrens van 21 jaar niet te laten gelden voor alle kansspelen. Verschillende leeftijdslimieten voor verschillende kansspelen zorgen voor onduidelijkheid in de communicatie en controle van de leeftijdsgrens. 

Wetenschappelijk onderzoek naar gokken 

Een laatste belangrijke maatregel die niet werd opgenomen in het plan, is het oprichten van een onafhankelijk onderzoeksfonds om neutraal onderzoek over kansspelen te financieren. Daarmee gepaard gaand zouden gokoperatoren met een vergunning hun databanken geanonimiseerd ter beschikking moeten stellen voor onderzoeks- en preventiedoeleinden. Deze maatregelen werden niet geadopteerd. Wel wordt er wetenschappelijk onderzoek met betrekking tot gokken opgenomen als prioritair onderzoeksthema voor de oproep van 2022 in het Federaal Onderzoeksprogramma Drugs (BELSPO). Dit onderzoek werd intussen opgestart.  

Kortom 

Het gokbeleid in België bestaat uit het treffen van drie soorten maatregelen om

1. Het voorkomen van verdere groei van het aantal mensen met een gokproblemen
2. Het zorgaanbod te verbeteren voor mensen met een gokstoornis
3. De zorgvraag van mensen die problematisch gokken beter te monitoren

Als lezers Van de Nieuwsbrief Zorg en Innovatie geïnspireerd raken om een of meer van de maatregelen ook toe te passen, dan vernemen wij dat graag. Want tal van Belgen gokken ook op Nederlandse websites en casino’s en het omgekeerde komt ook voor. 

Over de auteurs 

Femke Wijgaerts (1985) werkt als stafmedewerker voor VAD, het Vlaams Expertisecentrum Alcohol- en andere Drugs. Ze studeerde Criminologie aan de KULeuven. Ze werkte vijf jaar als drughulpverlener bij het MSOC Vlaams-Brabant en is sinds 2013 bij VAD aan de slag binnen het Team Alcohol- en Drughulpverlening. Ze is vooral actief in het organiseren van vormingen voor hulpverleners uit het alcohol- en drugwerkveld en behartigt daarnaast de thema’s gokken en gamen vanuit hulpverleningsperspectief. Femke is te bereiken via femke.wijgaerts@vad.be 

Ciska Wybo (1993) werkt als stafmedewerker bij VAD, het Vlaams Expertisecentrum Alcohol- en andere Drugs. Ze studeerde Klinische Psychologie aan de Universiteit van Gent en is sinds 2021 actief bij VAD, waar ze deel uitmaakt van het expertiseteam Welzijn en Gezondheid. Daar werkt ze voornamelijk inhoudelijk rond de thema’s gokken en alcohol. Ciska is te bereiken via ciska.wybo@vad.be 

Jolien Moernaut (1989) werkt als stafmedewerker bij VAD, het Vlaams Expertisecentrum Alcohol- en andere Drugs. Ze heeft een Master of Science in de Gezondheidsbevordering (UGent) en werkt sinds 2016 bij VAD, waar ze deel uitmaakt van het expertiseteam structurele partners preventie. Ze houdt zich vooral bezig met het ondersteunen van regionale preventiewerkers, het organiseren van vormingen en werkt inhoudelijk voornamelijk rond gokken en preventie.  Jolien is te bereiken via jolien.moernaut@vad.be 

Zoektermen voor het internet:

Femke Wijgaerts, Ciska Wybo, Jolien Moernaut, VAD, gokverslaving, gokken, beleidsplan, België, preventie